XIX-wieczny tłumacz jako modelowy twórca. Na przykładzie polskich tłumaczy Szekspira – Stanisława Koźmiana, Leona Ulricha i Józefa Paszkowskiego

Abstract

Myśl: „Czy tłumacz jest twórcą?” od lat nurtuje badaczy przekładu. W niniejszym artykule podjęto próbę odpowiedzi na to pytanie w ujęciu zaproponowanym przez Howarda Gardnera (1993). Jego zdaniem pojawienie się na ścieżce życia określonych etapów pozwala stwierdzić, czy opisywana osoba może być uznana za Twórcę. Analiza przeprowadzona w tym artykule opiera się na biografiach translatorskich trzech tłumaczy tekstów Williama Szekspira na język polski: Stanisława Koźmiana, Leona Ulricha i Józefa Paszkowskiego. Każdy z nich próbował pisać autorskie teksty, ale to właśnie twórczość przekładowa zapewniła im sławę w świecie literackim. Koźmian, Ulrich i Paszkowski żyli i pracowali w XIX wieku. Ścieżki ich życia wyraźnie się od siebie różniły, ale mimo to można na nich wyróżnić etapy przypisywane Modelowemu Twórcy Gardnera. Rekonstrukcja ich sytuacji społeczno-kulturowej, a przy tym translatorskiej drogi pozwala przeanalizować i zrozumieć strategie i decyzje, jakie podejmowali jako tłumacze. Te decyzje miały z kolei wpływ na wykonywane przekłady oraz wybór autorów i tekstów do tłumaczenia.