Префіксальні дієслова зі значенням «переміщення вгору» в структурі словотвірної парадигми дієслова в українській мові

Abstract

Prefixed Verbs with the Meaning ‘move upwards’ in the Structure of the Verbal Derivational Paradigm in the Ukrainian Language This article presents an analysis of the content and structural-semantic peculiarities of derivative prefixed verbs with the meaning ‘move upwards’. As established, the verbs under consideration are characterised by twelve derivative meanings (‘materialised action’, ‘means of action’, ‘place of action’, ‘doer of action’, ‘peculiar feature of the object of action’, ‘peculiar feature of the subject of action’, ‘the aim implied in the derivative stem’, ‘distributive character of action’, ‘causing transformation of an object into a subject by way of action’, ‘cumulative character of action’, ‘situational character of action’, ‘adverbalisation of action’), which can be separated into four part-of-speech blocks: substantive, adjective, verbal and adverbial. It has also been established that the analysed words first and foremost realise the derivative  potential at the level of substantive word formation; verbal and adjectival derivations can be considered less regular; and adverbial derivatives are the most irregular ones. Czasowniki przedrostkowe o znaczeniu ‘przemieszczac ku gorze’ w strukturze paradygmatu slowotworczego czasownikow w jezyku ukrainskim Artykul przedstawia analize treści i osobliwości strukturalno-semantycznych czasownikow przedrostkowych o znaczeniu ‘przemieszczac ku gorze’. Jak ustalono, wykazują one dwanaście znaczen pochodnych: ‘dokonana czynnośc’, ‘środki dzialania’, ‘miejsce czynności’, ‘wykonawca czynności’, ‘szczegolna cecha przedmiotu czynności’, ‘szczegolna cecha podmiotu czynności’, ‘cel implikowany w rdzeniu slowotworczym’, ‘spowodowanie za sprawą czynności przemiany przedmiotu w podmiot’, ‘dystrybutywny charakter czynności’, ‘kumulatywny charakter czynności’, ‘sytuacyjny charakter czynności’, ‘adwerbializacja czynności’. Znaczenia te mozna podzielic na cztery bloki: rzeczownikowy, przymiotnikowy, czasownikowy i przyslowkowy. Ustalono rowniez, ze analizowane slowa realizują potencjal derywacyjny przede wszystkim w zakresie rzeczownikowym; derywaty czasownikowe i przymiotnikowe mozna uznac za mniej regularne, zaś przyslowkowe – za najbardziej nieregularne.