MELAMİ DÜŞÜNCE SİSTEMİNDE OLUMSUZLUK VE HAREKETSİZLİĞİN DEVİNGENLİĞİ

Abstract

Kelime veya kavramlar sözlüklerdeki ilk anlamlarıyla okunup yazılabilir, fakat her kelime görüldüğünden ve duyulduğundan farklı olanı imleyebilir. Söz konusu kelimeleri ezber edilen halinden alıp ikincil ve üçüncül anlamlar yüklemek o şey’lerle kastedilenlerin ilk halini yok saymaz, aksine yeni/farklı şey’leri işaret eder. Devamlı ve ezber olarak kullanılan kelime veya kavramların ilk hâlleri insanı, varlığı, olayı ve olguyu çözümleme ve yorumlamada eksik kalabilirken ikincil veya üçüncül derecede kastedilenler daha açıklayıcı, kapsayıcı ve birleştirici olabilir. Dinî inanç topluluklarının yaşayış şekilleriyle bağlantılı olarak kullandıkları dil, kendi içinde, çerçevesi görülenden fazla genişletilecek değerlendirmelere, soruşturmalara açıktır. Tasavvufî düşünce sistemleri de inançlarını yansıttıkları yaşam şekillerindeki uygulamaları ile zahirden farklı edimlerini mana değeriyle gündeme getirirler. Bu bağlamda tasavvufa dayalı hayat görüşüyle yazılan eserlerin anlam geçirgenliği mevcut kelime ve kavramlar, şiir dili anlatımlarında ilk kullanımlarından farklı olarak örtülü anlamlara hatta eylemlere işaret eder. Melami düşünce sistemine bağlı olanların iman ettikleri konuların usul ve esasları ile hayat şekillerindeki uygulamaları değişiklik hatta zıtlık arz eder. Melami hayatın istikameti toplumsal kabulleri terk anlamındadır. Melamilerin şiir dilinde zahirden öte batını ifade etmek esastır. Melami şairlerin şiirlerinde kelimelerin kullanımından farklı mana değerini, onların hayat şekilleriyle bağlantılı olarak farklı görme, anlama ve anlatma unsurları açığa çıkarılabilir. Mevcut olanı, ters yönlü eylem gücüyle ortaya koyan Melamiler, şiir dilinde yokluğa veya olumsuzluğa dayalı bir dil oluştururlar. Melami düşüncedeki şairlerin hayat şekillerinde ‘durma’yı çağrıştıran kelimelerdeki dinamizm önemlidir. Bu çalışmada Melamilerin düşünce sistemlerine bağlı yapma ve etme edimlerinin şiir dilindeki göstergelerinin birer kelime ve kavram olmaktan öte değer taşıdığı, çelişkiden ziyade tezatlıkların var eden uyumu üzerinden okunmaktadır. Melami klasik Türk şairlerinin sessizlik, suskunluk ve bekleme gibi eylemsizlik; olumsuzluk, zıtlık, yokluk ve yoksunluk kavramları üzerinden tezatlığa dayalı bir hareket, dolayısıyla uyum ortaya koyulmaktadır. Çalışmada Melamilerin olumsuz algıdan kaynaklı hayat şekillerinin yansıdığı gizil hareket ve inancı ortaya koymaları şiir dilindeki misallerle aktarılmaktadır.