Bir Kitap Nasıl Resimlenir? Dâsitân-ı Ferruh u Hümâ Nüshaları Üzerinden Osmanlı Kitap Sanatına Dair Görüşler

Abstract

Osmanli donemi kitap uretim anlayisina gore eserin icindekiler kadar fiziksel durumu da onem arz etmekteydi. Bu cercevede uretilecek nushanin yazilmasi, suslen- mesi, resimlenmesi, ciltlenmesi gibi asamalari da sanatin bir parcasi olarak gorulmus ve onemsenmistir. Donemin sartlari icerisinde kitap uretimi masrafli bir is oldugu icin sanat degeri yuksek eserler cogunlukla sarayin himayesinde uretilmistir. Bugune kadar yapilan calismalarla Osmanli kitap sanatinin farkli vecheleri gun yuzune cikartilmis olmakla birlikte resimleme surecine iliskin bilinenler oldukca sinirlidir. Nakkasin bir kitabi nasil resimledigi, sahnelerin ciziminde uzerinde calisilan kitabin iceriginin ne kadar belirleyici oldugu, gelenegin ne kadar etkisinin bulundugu, kitabin muellifinin bu surece dâhil olup olmadigi cesitli calismalarda sorgulanan ve acikliga kavusturul- maya calisilan meselelerdir. Ancak donem eserlerinde bu sorulari cevaplamaya imkân verecek kayitlar/bilgiler cok sinirlidir. Bununla birlikte III. Mehmed doneminde saray nakkashanesinde uretilmis olan Dâsitân-i Ferruh u Humâ adli eserde bulunan bu yondeki kayitlar, sureci anlama hususunda bilgi verecek mahiyettedir. Eserin muellif nushasi ve bundan hareketle saray nakkashanesinde temize cekilmis ve resimlenmis olan nushasi elimizde bulunmaktadir. Eserin bu ozelligi, nadir bulunan bir hususiyet- tir. Bu yonuyle boyle bir karsilastirma yapma imkâni vermektedir. Muellif nushasinda resim cizilecek alanlar bos birakilmis ve bu alanlarin kenarina nasil bir resim cizmesi gerektigi ile ilgili nakkasi yonlendirici notlar yazilmistir. Bu yazida Dâsitân-i Ferruh u Humâ’daki soz konusu bilgiler isiginda Osmanli doneminde uretilen kitaplarin resimlenme surecleri sorgulanmaya calisilacaktir.