20. Yüzyıl Dönemecinde Bilim Dili Olarak Türkçeye Dair Bazı Notlar - I

Abstract

Avrupa’da 18. ve 19. yuzyillarda sanayi devrimlerinin ilk merhalesi gerceklesirken ilmi, iktisadi, siyasi, hukuki, felsefi, edebi ve diger sahalarda da degismeler, gelismeler yasanmaktaydi. Avrupa milletleri soz konusu sahalarda dilin terminolojik ihtiyacini fikir, icat ve uretime paralel olarak tabii yollardan karsiladilar; kendi dillerinde gundelik hayata ait kelimeleri istilahi olarak kullanmanin yani sira kulturel temelleri uzerinde yasadiklari tarihi toplumlarin dillerinden, Yunanca ve Latinceden yararlanmaktan imtina etmediler. Bilim dillerini bu surette gelistirdiler.  Turkiye bu gelismeleri sonradan takip ve taklit etme yoluna gittiginden Turkce de hazirliksizdi. Fakat Avrupa’nin son yuzyillarda gerceklestirdigi ilmi hamlelere bigâne de kalinmadi. Bircok sahada kendisini gosteren gecikmisligin farkina daha 18. yuzyilda varilmis, 19. yuzyilin basindan itibaren bazi sultanlar, devlet ricali ve mutefekkirler tarafindan eksiklikleri giderme yolunda birtakim musahhas calismalar yapilmistir.  Birkac bolum hâlinde yayimlayarak tamamlamayi arzu ettigimiz bu makalede 20. yuzyila girerken Turk munevverinin ilmi terminolojinin gelistirilmesi hususunda sahip oldugu gorusler ve takip ettigi yollar, gunumuzde Turkcenin bilim dili olarak durumu da gozetilerek ele alinacaktir. Bu ilk bolumde daha ziyade Avrupa dillerinin bilim dili olma surecine kisaca deginilerek Turkcede ihtiyacin giderilmesine yonelik olarak 19. yuzyilda ilk etapta yapilan hamlelere temas edilecektir.