Safety of drugs used during pregnancy and lactation as a result of changes in their pharmacokinetics

Abstract

Leki bez recepty oraz suplementy diety są powszechnie dostępne, stosunkowo tanie i postrzegane przez ogół społeczeństwa jako bezpieczne. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na przyjmowanie takich preparatów przez populacje wrażliwe, do których należą kobiety w ciąży oraz matki karmiące. W organizmie kobiety w ciąży zachodzi wiele zmian adaptacyjnych o charakterze fizjologicznym i anatomicznym. Zmienia się farmakokinetyka przyjmowanych substancji, co przekłada się na wystąpienie efektu terapeutycznego lub toksycznego po zastosowaniu leku czy suplementu. Odmienne wchłanianie leków, dystrybucja, metabolizm oraz wydalanie wymagają szczególnej ostrożności i indywidualnego podejścia pracowników ochrony zdrowia wobec kobiet w ciąży. Łożysko ludzkie było dawniej uważane za naturalną barierę, chroniącą płód przed ksenobiotykami przyjmowanymi przez matkę. Dziś wiadomo, że wiele substancji może penetrować przez barierę łożyskową za pomocą różnych mechanizmów, w tym dyfuzji biernej i transportu aktywnego. Łożysko ludzkie posiada również aktywność metaboliczną do przeprowadzenia biotransformacji związków pochodzenia endogennego oraz egzogennego. Leki i suplementy przyjmowane przez kobietę przenikają nie tylko do łożyska, ale także do mleka matki, tym samym mogą wywierać działanie na płód i dziecko. Odmienność fizjologiczna tak młodego organizmu oraz niedostatecznie wykształcone systemy metaboliczne przekładają się na niedostateczną odpowiedź organizmu dziecka na zastosowany preparat. Istnieje wiele systemów klasyfikacji leków i suplementów diety stosowanych podczas ciąży lub karmienia piersią. W 2015 roku FDA rozpoczęła wdrażanie nowego systemu znakowania i klasyfikacji leków stosowanych podczas ciąży oraz laktacji, zwany „Zasadą oznakowania leków w ciąży i laktacji”– (ang. Pregnancy and Lactation Labeling (Drugs) Rule; PLLR). Miał on zastąpić dotychczas stosowany podział na kategorie ciążowe leków A, B, C, D, X, który był uważany za błędnie interpretowany. Natomiast standardowym odniesieniem do stosowania leków podczas karmienia piersią stała się klasyfikacja leków według prof. Hale’a.