Halide Edib Hampstead’de: İngilizlerin İşgalci ve Ev Sahibi Olarak Temsili

Abstract

Bu makale Halide Edib [Adivar]’in (1884-1964) Ingiltere ile olan iliskisini yazilarindaki ev sahibi, misafir ve isgalci kavramlari uzerinden inceleyecektir. Halide Edib’in Ingiltere ile olan iliskisinde bu kavramlarin hem tarihi hem de soylemsel karsiliklari vardir. Bu kavramlarin soylemsel manalarina Haswell ve Haswell’in gelistirdigi misafirperverlik ve yazarlik cercevesinden bakilacaktir. Haswell ve Haswell bu cerceveyi somurge iliskileri uzerinden insa etmis olsa da, tespitlerini somurge iliskisi olmayan durumlarda da gozlemlemek mumkundur. Ingiliz ordusunun Istanbul isgaline taniklik etmis, yazilarinda Hindistan’a dair ornekler veren Halide Edib’in eserlerindeki Ingiliz figuru genel edebiyat tarihinden tanidigimiz somurgeci figuruyle ortusmektedir. Yazarin en sevimsiz Ingiliz karakteri olan Atesten Gomlek’teki gazeteci Mr. Cook somurgeci zihniyetini temsil eder. Halide Edib’in kahramani Ayse de okuyucuya bu somurgeci soyleme nasil karsilik verilmesi gerektigini gosterir. Halide Edib boylelikle bir cesit “metin ile karsilik verme” formulu gelistirmis olur. Yazarin bu formulu elbette kendi ev sahibi, misafir, isgalci anlayisi ve yine kendi enternasyonalizm ve milliyetcilik anlayisi etrafinda gelisir. Kariyerinin bir doneminde Ingiltere’de surgun hayati gecirmek zorunda Halide Edib’in hayatindaki isgalci figurune misafir olmasi bu kategorileri tekrar tekrar gozden gecirmesine sebep olur. Ingiltere’deyken isgal anilarini Ingilizce kaleme alan Halide Edib Turkiye’ye dondugunde bu sefer Ingilizleri Turklere anlatma gorevini ustlenir. Bir Ingiliz Edebiyati okuyucusu ve Turk Edebiyati yazari olarak Halide Edib Haswell ve Haswell’in gelistirdigi ev sahibi-yazar ve misafir-okuyucu kategorilerini ters yuz eder.