Etimoloji Sözlükleri Üzerine Kısa Bir Değerlendirme, Tanımı ve r-’li Yabancı Kelimelerin Türkçeye Giriş Yolları

Abstract

Etimolojinin gercekte bir tek tanimi olmasi gerekse de bu tanim veya etimolojiden ne anlasildigi arastirmacidan arastirmaciya degisebilmektedir. Kimi arastirmaciya gore etimoloji, sozcugun hangi dilden girdigini gostermekten ya da en eski seklini gostermekten ibarettir. Kimisine gore sozcugu olusturan yapim ekleri ve sozcugun goturulebildigi, yapilarina ayrilabildigi en kucuk birimlerin gosterimidir. En yaygin bilinen anlamiyla etimoloji, bu tur aciklamalar yapma isidir. Turkcenin bilinen en eski, ilk etimologu Divânu Lugâti’t-Turk’u hazirlayan Mahmud el-Kasgari’dir. Kasgari’yi Osmanli sozlukculeri takip etmis, bu konuda da zirveye Kâmus-i Turki’siyle (bana gore) Şemssettin Sami oturmustur. Turkiye disinda Vambery, Osmanlida ise B. Keresteciyan bu konudaki ilklerdendir. Etimoloji icin kullanilan en eski Turkce kelimenin ise ise ujik bosguti “hece/kelime bilimi” oldugunu soyleyebiliriz. Gunumuzde Turkceyle ilgili bir kelimenin etimolojisine bakmak istersek H. Eren, A. Tietze, S. Nisanyan’in calismalari ile Kubbealti Akademisi’nin Misalli Buyuk Turkce Sozluk’une bakmamiz gerekir. Turkcenin tarihine, alintilarin tarihine gelince, yaygin anlayis Turkcenin, yazi dilinin yasinin 1300 yil eskiye gittigini anlatir. Oysa 1300 yil geriye giden ortak yazi dilinin yasidir. Turk dilleri bilinen tarihi icerisinde baska dillerden kelime odunclerken belirli kurallar cercevesinde bu odunclemeleri yapar. Asagida r- ile baslayan yabanci kelimelerin odunclenisinden ornekler yer alacaktir.