Müze-i Hümâyûn ve Teşkilatı

Abstract

Osmanlı Devleti’nin imparatorluk müzesi, Topkapı Sarayı’nın bahçesinde kurulan Müze-i Hümâyûn’dur. İmparatorluğun her bölgesinde çeşitli sebeplerle ortaya çıkan eski eserlerin layık oldukları şekilde teşhir edileceği bir mekânın eksikliği, müzenin tesisini zorunlu hale getirmiştir. Müzecilik bilimsel bir alan olarak kabul edildiğinden, Müze-i Hümâyûn Maarif Nezareti’ne bağlı bir alt kurum olarak devlet teşkilatı içinde yerini alırken, gerekli görülürse yenileri eklenmek üzere, kuruluş aşamasında altı bölüme ayrılmıştır. Bölümlerin ilki Yunan ve Roma medeniyetinin, ikincisi Asur, Keldanî, Mısır, Fenike, Hamirî ve Arap kavimlerinin ürettiği eski eserlerdir. Üçüncü bölüm İslam Sanatı, dördüncü bölüm Nümizmatik, beşinci bölüm Tabiat Tarihi, altıncı bölüm ihtisas kütüphanesidir. Müze-i Hümâyûn kısa zamanda çok kıymetli koleksiyonlara sahip olmuşsa da ihtisas sahibi personeli yoktu. Bu yüzden ilk müze müdürleri, envanter ve katalog yapan görevlileri, birkaç yıllık sözleşmelerle istihdam edilen Avrupalı uzmanlardan oluşmuştur. Her geçen gün artan kazılar, kazılardan çıkan eserlerle zenginleşen müze koleksiyonuna ait eserlerin envanterinin yapılarak kataloglarının hazırlanmasının yanı sıra, müzenin iç işleyişi ve personelle ilgili işlemlerinin takibi de gerekliydi. Dahili işler yabancı müdürlerle yapılamadığından idare ikiye ayrılmıştı. Ardından müze müdürünün de Osmanlı vatandaşlarından biri olması tercih edilerek, Osman Hamdi Bey müze müdürü olarak atanmıştır. Bu çalışmanın amacı Müze-i Hümâyûn’un ilk teşkilat yapısını ortaya çıkarmaktır. Bunun yanında, kuruluş döneminde kimlerin hangi unvanlarla çalıştığı tespit edilerek, değişik tarihler için oluşturulan tablolarda isim ve unvanlarına yer verilmesine gayret edilmiştir. Kuruluş döneminde müzede görev yapan personel ile bugün müzelerde görev yapan personelin yetki ve sorumlulukları karşılaştırılarak, kuruluşundan bugüne müzeciliğin geldiği nokta tartışılmıştır.