Hakemlerin terazisi & devletin kılıcı: Devlet yargısının uluslararası ticaretin özneleri üzerindeki etkisinin mikroekonomik yapısı

Abstract

Uluslararası ticari uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümü, tarafların tahkimi yetkilendirmesiyle başlayan ve nihai hakem kararının gereklerine uyulması yahut icrasıyla sonuçlanan bir süreçtir. Uluslararası tahkimin özneleriyle yapılan pek çok anket çalışması, tahkim kararlarının genelde cebri icraya gerek kalmadan, kaybeden tarafın rızasıyla uygulandığına işaret etmektedir. Tahkim sürecinin, kararların gereğinin görülmesini de kapsayacak bir şekilde, kamusal otoritelerin cebir tekeline dayanan olanaklarına ihtiyaç kalmadan kendi kendine işleyişi, devletin sağladığı sosyal kontrolün rolünü yeniden sorgulatmaktadır. Bu çalışmada özel sosyal kontrol sisteminin devletten bağımsızca yürüyormuş izlenimi uyandırmasına sebep olan “tahkim kararlarına gönüllü uyma davranışı”nın oluşumunda devletlerin hukuk sistemlerinin tahkim kararlarının icrasına verdiği desteğin rolü çeşitli somut veriler ışığında değerlendirilmektedir. Yapılan incelemelerde esas soru, farklı devletlerin tahkim anlayışları içerisinde tahkimin ne ölçüde yaşama alanı bulabildiği; bu kapsamda, tahkimin yukarıda bahsedilen başarısının içerisinde devlet yargısının payının niceliğinin ne olduğudur. Aynı zamanda özel sosyal kontrol sistemlerinin devletten bağımsız olarak gerçekleştirdikleri yaptırımların etkililiği de ele alınmıştır. Uluslararası ticaretin öznelerinin stratejik davranışlarında, devletlerin tahkim kararlarına karşı aldıkları tavrın belirleyiciliğinin son derece yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır.