TARÎKATÇI EMÎR’İN HİLYESİNDEN HAREKETLE MENSUR HİLYE TERCÜME VE ŞERHLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Abstract

Tarîkatçı Emîr olarak tanınan Mustafâ b. Abdullâh El-Osmâncıkî, Fatih Camisi’nde dersiam olarak görev yapmış ve 1143/1730-31 yılında vefat etmiştir. Hakkında bilinenler neredeyse bundan ibarettir. Tamamı dinî içerikli ve ilmî olmak üzere kırktan fazla Türkçe, Arapça tercüme ve şerhleri bulunmaktadır. En meşhur eseri çok sayıda nüshası olan Tebyînü’l-Merâm ya da diğer adıyla Şerhu Risâle-i Bey’ u Şirâ’ olarak görünmektedir. Tarîkatçı Emîr’in tercüme ve şerhleri üzerine bugüne kadar fazla bir akademik çalışmanın yapıldığı söylenemez. Bu tercümelerden birisi de çalışmamıza konu olan Tercüme-i Hilye-i Nebî adlı mensur hilyedir. Tercüme-i Hilye-i Nebî, Hz. Peygamber’in bazı uzuvları ile güzel huylarının ve davranışlarının anlatıldığı küçük bir risaledir. Tirmizî (öl. 279/892)’nin meşhur eseri eş-Şemâʾilü’n-nebeviyye ve’l-hasâʾilü’l-Mustafaviyye ile şerhlerinin ve İbni Cevzî’nin Siyer’indeki rivayetlerin kısa bir tercümesidir. Tarîkatçı Emîr, bu rivayetleri tercüme ederken risalesine övgü sözleri, saygı ifadeleri ve benzemeler içeren eklemeler yapmamış, kendine ya da bir başkasına ait manzum parçalara yer vermemiş ve risalesinde bazı mensur hilyelerde görülen dilbilgisel açıklamalarda bulunmamıştır. Bu sebeple, diğer mensur hilyelerle karşılaştırıldığında Tarîkatçı Emîr’in mensur hilyesinin yalnızca bir tercüme olduğu söylenebilir. Türün öne çıkan diğer örneklerinin ise telif-tercüme ya da şerh niteliğinde eserler olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, mensur hilyeler ile Tarîkatçı Emîr ve eserleri hakkında genel bir bilgi verildikten sonra Tercüme-i Hilye-i Nebî; nüshaları, kaynakları, şekil ve muhteva özellikleri bakımından incelenmiş ve Tercüme-i Hilye-i Nebî’nin transkripsiyonlu ve tenkitli metni hazırlanmıştır.