Deprem Özelinde Afetlerde Hayvanlar ve İdarenin Sorumluluğu

Abstract

6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleriyle afet yönetimi ve idarenin bu konudaki sorumluluğu gündem oldu. Deprem özelinde afetlerden sadece insanlar değil, insan dışındaki canlılar yani hayvanlar da ağır şekilde etkilendi, etkilenmektedir. İnsanların temel haklarından olan yaşam hakkı, hayvanlar için de evrensel bir değer olarak kabul edilmiştir. Afet yönetimi, afet öncesi, afet sırası ve hemen sonrası ve afet sonrasında sunulması gereken hizmetlerdir. Her ne kadar afet yönetiminde temel alınan insan unsuru olsa da hayvanlar da bu hayatın ve doğanın bir parçası olarak afet yönetiminin içindedir. İnsanların hayvanlara yükledikleri anlam ne olursa olsun, canlı varlıklar olarak savunmasız ve örgütlenme kabiliyetinden yoksun hayvanların da yaşam hakları korunmalı ve refahı sağlanmalıdır. Olağan koşullar bir yana konulursa olağanüstü koşullarda hayvanların insanlara daha da ihtiyaç duyduğu ortadadır. Her ne kadar 1982 Anayasası hayvan hakları, hayvanların korunması ve refahı hakkında doğrudan bir düzenleme içermese de uluslararası mevzuatı temel alarak hazırlanmış olan 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ana mevzuattır. Türk hukukunda hayvanlar sahiplenilen ve ekonomik değeri olan eşya olarak görülmektedir. Hayvanlar bir hakkın öznesi değil, süjesi yani konusu olarak ele alınır. Afet yönetimi mevzuatı incelendiğinde hayvanlarla ilgili düzenlemelerin yönetmelik ve plan düzeyinde kaldığı, pratiğe yansımadığı görülmektedir. Hakkın süjesi olarak ele alınan hayvanların deprem gibi afetlerde zarar görmeleri durumunda idarenin sorumluluğu, hayvanın sahipli olup olmamasına göre değişmektedir. Sahipsiz hayvanların sorumluluğunu pratik hukukta üstlenen bir merci bulunmamaktadır. Bu çalışma, fikri, idari ve hukuki altyapının oluşturulması adına, deprem özelinde hayvanların afet yönetiminde konumunun belirlenmesinde, iyileştirilmesinde ve pratiğe geçirilmesinde yol açmayı hedeflemektedir.