Vehb b. Münebbih Rivâyeti Bağlamında “On Emir”

Abstract

İslami ilimlerin temel kaynaklarından biri olan Sünnet, hadislerin davranışa dönüşmesi olarak tanımlanabilir. Bu anlamda Hz. Muhammed’e s.a. ait olduğu ifade edilen sözlerle birlikte sahâbe ve tâbiûn sözleri de davranış oluşturması bakımından önem kazanarak temel eserlerde yer almıştır. Maktû‘ olarak adlandırılan ve nadir de olsa ihtiva ettiği bilginin daha önceki vahiy kaynaklı din sahiplerine ait kitaplardaki bilgilere benzerliği sebebiyle tenkit edilen tâbiûn sözlerinden bazıları, İslam âlimleri tarafından kullanılarak ilgili eserlerde yer almış ve bilgi kaynağı olmuştur. Bununla beraber bir kısım İslâm âlimi tarafından aktardığı bazı rivâyetleriyle tenkide uğrayan Vehb b. Münebbih, nakilleriyle önem arz etmiş ve ayrı bir araştırma konusu yapılmıştır. Aynı şekilde oryantalistler de O’nu özel ilgi alanı olarak araştırmalarına konu etmiş, Tevrât ve İncîl esaslı anlatımlara benzer nakillerinin fazlalığıyla tenkitlerinde odak noktası haline getirmiştir. Bu bağlamda Vehb b. Münebbih’e izafe edilerek tenkide konu edilen, Yahudilik ve Hıristiyanlıkta önemli bir yere sahip ‘On Emir’ rivâyeti örnek olarak gösterilebilir. İlgili rivâyet on emre dair maddelerle birlikte Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslâm’da kastedilen anlamlarıyla incelenerek kıyas edilmiştir. Zikredilen dört bilgi kaynağında yer aldığı haliyle Vehb’ten nakledilen rivâyet mukayese edildiğinde elde edeceğimiz bilgi, tekst ve kontekst ilişkisi bakımından ayrı bir değer taşımaktadır. Bu kıyas, ehl-i kitâb ile ilgili nakledilen bilginin doğruluğu noktasında ve interdisipliner düşünceye katkı sağlaması bakımından da önem kazanmaktadır.