Estetik Bir Grafik Tasarım Ürünü Olarak Barkod Tasarımlarının İncelenmesi

Abstract

Hızlı tüketim alışkanlıkları, işlenebilir gıda çeşitlerinin artmasıyla birlikte, sektör genelinde firma sayısında belirgin bir artışa yol açmıştır. Bu artış, ambalajlı ürünlerin çeşitliliğinde belirgin bir yükselişe sebep olmuştur. Firmalar, ürünlerini diğerlerinden ayırt edilmesini sağlamak ve öne çıkartmak için ürünlerin nitelikleriyle ilgili özelliklerini zenginleştirmeye, reklam kampanyaları yapmaya veya ambalaj tasarımlarını daha dikkat çekici hale getirmeye ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden, firmalar ürünlerini benzerlerinden ayıran özellikleri öne çıkartmak ve fark edilirliğini artırmak amacıyla, ambalaj tasarımlarında görsel ve tipografik kompozisyonlar kullanırlar. Bu görsellerden biri de barkodlardır. Barkodlar her ne kadar grafik simgeler olarak tasarlanmış olsalar da, ambalaj yüzeyindeki diğer görselleri tamamlayan ve estetik değer katan birer görsel imgeye de dönüşebilmektedirler. Bu çalışmada, barkodların ambalaj tasarımlarında işlevsel bir grafik simge olup olmadığı, aynı zamanda estetik bir imge olarak da yer alıp alamayacağı; ambalaj tasarım bütünlüğünü tamamlama ve ona değer katan bir unsuru olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırmada genel tarama modellerinden ilgili literatürün taranması ve eser analizi yöntemlerinden yararlanılmıştır. Elde edilen verilere göre barkodların genel olarak ambalajın formuna, ambalaj üzerinde kullanılan şekil ve imajların konumuna; ambalaj yüzeyindeki renk ve çizgilerin değerine göre işlevi öne çıkan ve çoğunlukla çizgi ve rakamlardan oluşan bir anlayış ile tasarlanmaktadırlar. Ancak barkodların tasarım dilinde sadece bilgi ve iletişim kurma amaçlı değil aynı zamanda estetik değer katan bir imge olduğu da görülmektedir. Görselliğin ve iletişimdeki kullanımının arttığı bir dünyada, ister ambalaj tasarımlarında isterse bağımsız bir sanat nesnesi olarak olsun, barkod tasarımlarının bireylerin estetik algılarını zenginleştirdiği ve ilk amaçlarının ötesinde sanat ve tasarım dünyasına farklı bir görsel miras olarak yansıdığı söylenebilir.