Levirate Marriages In The Crimean Khanate

Abstract

Etimolojik olarak latince kökenli olup günümüzde kocanın erkek kardeşi anlamına gelen levirat kavramı, Türk kültür tarihi araştırmalarında oldukça ilgi çekmektedir. Kadim bir gelenek olan ve sadece Türklerde değil Afrika, Amerika ve Avusturalya’daki kimi kabileler ve Yahudi topluluklarında, İslam öncesi Araplarda ve Hindu geleneğinde dahi görünen levirat evlilik, ölen kardeşin dul kalan eşiyle evlenme durumunu açıklamak için kullanılmıştır. Türk ve Moğol halklarında, ölen erkek kardeşin eşinin yanı sıra ölen babanın dul kalan eşleri yani üvey anneleriyle de evlenilmesi şeklinde de görülen bu evlilik türü Hunlar, Göktürkler, Uygurlar, Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular ve Timurlular gibi Türk devletlerinde yaygın bir şekilde uygulanmıştır. Türklerin İslamiyet’i seçmesiyle üvey anne ile yapılan evliliklerin yasaklanması neticesinde sadece ölen erkek kardeşin dul kalan eşiyle yapılmaya devam edilen levirat evlilikler konumuz olan Kırım Hanlığı’nda da görülmüştür. Altın Orda’nın dağılması sonucu ortaya çıkan hanlıklardan biri olan Kırım Hanlığı zamanla kuvvetlenerek bölgesel bir güç haline gelmiştir. Bu hanlığın yöneticilerinden biri olan I. Mengli Giray Han’ın oğullarının bazıları ölen erkek kardeşlerinin dul kalan eşleriyle evlenmiştir. Kaynaklarda tespit ettiğimiz bu levirat evliliklerin yanı sıra levirat evlilik olup olmadığı kesin olmayan kimi evlilik akitlerine dair ipuçlarına da rastlanmıştır. I. Mengli Giray Han’ın oğullarından sonra da bir takım hanların ve hanzadelerin ölen erkek kardeşlerinin eşleriyle levirat evlilikler yaptıklarına dair bilgiler bulunmaktadır. Söz konusu çalışmada levirat evliliklerin Kırım Hanlığı’ndaki mevcudiyeti incelenerek bir takım sonuçlara ulaşılmıştır.