ФОРМЫ ПЕРВОЙ ЛИЦА ПОВЕЛИТЕЛЬНОГО НАКЛОНЕНИЯ В КНИГЕ АБДУРАХМАНА ОЗКЕНДИ «КИССА-И ДАСТАН-Ы ЧИНГИЗ ХАНА ~ ХАЗРЕТ-И МИР ТЕМУР»

Turkology Pub Date : 2024-01-23 DOI:10.59358/ayt.1403486

S. Utebekov

{"title":"ФОРМЫ ПЕРВОЙ ЛИЦА ПОВЕЛИТЕЛЬНОГО НАКЛОНЕНИЯ В КНИГЕ АБДУРАХМАНА ОЗКЕНДИ «КИССА-И ДАСТАН-Ы ЧИНГИЗ ХАНА ~ ХАЗРЕТ-И МИР ТЕМУР»","authors":"S. Utebekov","doi":"10.59358/ayt.1403486","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"Bu çalışmada, H. 1228 / M. 1813’te ʿAbduraḥmān Özkendî tarafından yazılan “Ḳıṣṣa-i Dāstān-ı Çingiz Ḫan ~ Ḥażret-i Mı̇̄r Tėmür Dāstānınıŋ Beyānı” adlı kitabında çeşitliğiyle dikkat çeken emir-istek kipleri ele alınmaktadır. Makalenin esasını oluşturan eser Çağatay Türkçesinin Klasik sonrası döneminin özelliklerini taşımaktadır. Bazı bilim adamlarınca “Çağataycanın Çöküş” dönemi olarak da bilinen devirde yazılan eser, yazım ve dil özellikleri açısından Çağatay Türkçesinin metinleriyle büyük oranda benzerlik göstermekle beraber Türkçenin çeşitli lehçelerin unsurlarını bir arada barındırmasıyla dikkat çekmektedir. Özellikle eserde birinci şahıs çokluk emir-istek kipini karşılayan {-(A)yIn}, {-(A)yIk}, {-(A)lI}, {-(A)lIK}, {-(A)lIñ}, {-(A)nUñ} biçimindeki 6 çeşit ek kullanılmıştır. Makalede Türkçenin çeşitli lehçelerine ait bu eklerin oluşum, gelişim süreçleri, eserdeki ve lehçelerdeki kullanımları ve yapı özellikleri ilgili dilbilimsel analiz yapılmaktadır. Bunun için betimlemeli, tanımlayıcı, artzamanlı ve eşzamanlı yöntemler kullanılmaktadır. Bu çeşitliliğin nedenleri üzerinde durulmaktadır. Bu minvalde konu üzerindeki bilim insanlarının bakışaçılarını dile getirerek bilimsel tahlil yapılmaktadır.","PeriodicalId":509659,"journal":{"name":"Turkology","volume":"1 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2024-01-23","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Turkology","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.59358/ayt.1403486","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

Bu çalışmada, H. 1228 / M. 1813’te ʿAbduraḥmān Özkendî tarafından yazılan “Ḳıṣṣa-i Dāstān-ı Çingiz Ḫan ~ Ḥażret-i Mı̇̄r Tėmür Dāstānınıŋ Beyānı” adlı kitabında çeşitliğiyle dikkat çeken emir-istek kipleri ele alınmaktadır. Makalenin esasını oluşturan eser Çağatay Türkçesinin Klasik sonrası döneminin özelliklerini taşımaktadır. Bazı bilim adamlarınca “Çağataycanın Çöküş” dönemi olarak da bilinen devirde yazılan eser, yazım ve dil özellikleri açısından Çağatay Türkçesinin metinleriyle büyük oranda benzerlik göstermekle beraber Türkçenin çeşitli lehçelerin unsurlarını bir arada barındırmasıyla dikkat çekmektedir. Özellikle eserde birinci şahıs çokluk emir-istek kipini karşılayan {-(A)yIn}, {-(A)yIk}, {-(A)lI}, {-(A)lIK}, {-(A)lIñ}, {-(A)nUñ} biçimindeki 6 çeşit ek kullanılmıştır. Makalede Türkçenin çeşitli lehçelerine ait bu eklerin oluşum, gelişim süreçleri, eserdeki ve lehçelerdeki kullanımları ve yapı özellikleri ilgili dilbilimsel analiz yapılmaktadır. Bunun için betimlemeli, tanımlayıcı, artzamanlı ve eşzamanlı yöntemler kullanılmaktadır. Bu çeşitliliğin nedenleri üzerinde durulmaktadır. Bu minvalde konu üzerindeki bilim insanlarının bakışaçılarını dile getirerek bilimsel tahlil yapılmaktadır.

查看原文本刊更多论文

阿卜杜拉赫曼-奥兹肯迪的著作 "KISSA-I DASTAN-I CHINGIZ KHAN ~ KHAZRET-I MIR TEMUR "中的第一人称祈使语气形式

本研究论述了ʿAbduraḥmān Özkendī 于回历 1228 年/回历 1813 年所著的《Ḳıṣṣa-i Dāstān-ı Çingiz Ḫan ~ Ḥażret-i Mı̇ Tür Dāstānınıŋ Beyānı》一书中的谓宾语气词，这些语气词的多样性引起了人们的注意。该作品是本文的基础，具有后古典时期查加台土耳其语的特点。该作品的写作时期被一些学者称为 "查加台土耳其语的崩溃 "时期，尽管它与查加台土耳其语文本基本相似，但在拼写和语言特点方面却非常突出，但它结合了土耳其语各种方言的元素，因此引起了人们的注意。特别是在第一人称复数祈使-请求时态中使用了{-(A)yIn}、{-(A)yIk}、{-(A)lI}、{-(A)lII}、{-(A)lIK}、{-(A)lIñ}、{-(A)nUñ}等 6 种后缀。文章从语言学角度分析了这些属于土耳其各种方言的词缀的形成和发展过程、它们在作品和方言中的用法及其结构特征。为此，文章采用了描述性、说明性、非同步和同步方法。强调了造成这种多样性的原因。在这种情况下，通过表达科学家对这一主题的观点来进行科学分析。

本文章由计算机程序翻译，如有差异，请以英文原文为准。

求助全文

约1分钟内获得全文求助全文

来源期刊

Turkology

自引率

0.00%

发文量