Anti-inflammatory effects of ketamine in the treatment-resistant depression: a narrative review

Abstract

Przedmiot badań. U części pacjentów z depresją szczególnie nie odpowiadających na leczenie standardowymi lekami przeciwdepresyjnymi lub z myślami bądź próbami samobójczymi, stan zapalny jako źródło cytokin, przyczynia się do braku odpowiedzi na zastosowane terapie. Szansą dla takich osób jest terapia przy pomocy ketaminy. S-ketamina to szybko działający lek przeciwdepresyjny o wysokiej skuteczności w leczeniu pacjentów z depresją lekooporną (ang. treatment-resistant depression, TRD). Ketamina jest pochodną fencyklidyny, substancji należącej do grupy środków psychodysleptycznych, określanych również jako halucynogeny. Mechanizm działania przeciwdepresyjnego ketaminy jest złożony i nie do końca jeszcze wyjaśniony. Uważa się, że w głównej mierze polega on na modulowaniu funkcjonowania układu glutaminergicznego, który odpowiada za szybki efekt działania przeciwdepresyjnego ketaminy oraz odgrywa znaczącą rolę w procesie neuroplastyczności w przebiegu depresji. W ostatnich latach zainteresowanie badawcze wzbudziły właściwości przeciwzapalne ketaminy i jej wpływ na metabolizm tryptofanu. Cel badań. Niniejsza praca przeglądowa skupia się na omówieniu i prezentacji obecnego stanu wiedzy na temat działania przeciwzapalnego ketaminy, które może być kluczowym elementem skutecznej terapii depresji, szczególnie w podgrupie pacjentów z TRD, u których występuje zwiększone stężenie cytokin prozapalnych. Materiały i metody. Analizy zagadnienia dokonano na podstawie aktualnego przeglądu piśmiennictwa w języku polskim i angielskim (opublikowanych pomiędzy listopadem 2006 a listopadem 2023), przeszukując naukowe bazy danych: PubMed/Medline i Google Scholar. Wyszukiwanie odpowiednich artykułów na temat działania przeciwzapalnego ketaminy przeprowadzono przy użyciu słów kluczowych: „ketamina” (ang. ketamine), „depresja” (ang. depression), depresja lekooporna (ang. treatment-resistant depression), „zapalenie” (ang. inflammation), „szlak kynureninowy” (ang. kynurenine pathway), „działanie przeciwzapalne” (ang. anti-inflammatory action). Opisana metodologia pozwoliła na uzyskanie wiarygodnych informacji. Wyniki. Jak pokazują badania przedkliniczne i kliniczne ketamina wykazuje działanie przeciwzapalne, wpływając bezpośrednio lub pośrednio (aktywując neuroprotekcyjne gałęzie szlaku kynureninowego) na stan zapalny, przynajmniej u części pacjentów z TRD. Wnioski: Publikacja ta nie tylko poszerza obecne zrozumienie mechanizmu działania ketaminy, ale także stanowi istotne uzupełnienie literatury naukowej w języku polskim, rzucając nowe światło na złożone interakcje między działaniem przeciwzapalnym, a przeciwdepresyjnym tego leku.