АРАБ ЖӘНЕ ПАРСЫ ТІЛІНДЕГІ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ҚОЛЖАЗБАЛАРДЫ ЗЕРТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ: БҮГІНГІ АХУАЛЫ

Abstract

Medieval manuscripts in Arabic and Persian are among the main sources covering the period of state, ethnic formation of the history of Kazakhstan. These manuscripts deal in detail with the issues of political, spiritual and socio-ethnic development of the Kazakh Khanate. This article analyzes the state and problems of modern study of medieval manuscripts in Arabic and Persian. We assume that currently in the Russian historical science, the category of the main tasks of studying manuscripts includes work on electronic storage and high-quality translation of manuscripts. The work on cataloging and digitizing manuscripts continues in libraries and special centers. In this context, we pay special attention to the work of special research centers organized in recent years. A number of issues arise in the translation of manuscripts into Kazakh and source analysis. We understand the importance of training and stimulating specialists in Arabic and Persian for the future results of this direction. During the years of independence, work has been intensively carried out to bring medieval manuscripts related to the history of Kazakhstan from the funds of the states of the far and near abroad to our country. Scientific projects have been funded by the State on this issue and corresponding results have been achieved. From our point of view, now the category of tasks consists of attempts at correct historiographical analysis and comprehension of the achieved scientific heritage. Keywords: Arabic and Persian manuscripts, Oriental studies, cataloging, Tarikh Rashidi, digitalization, scientific projects. Араб және парсы тіліндегі ортағасырлық қолжазбалар Қазақстан тарихының мемлекеттік, этникалық қалыптасу кезеңін қамтитын негізгі дереккөздердің қатарына жатады. Аталған қолжазбаларда Қазақ хандығының саяси-рухани және әлеуметтік-этникалық даму мәселелері жан- жақты қарастырылған. Бұл мақалада араб жән парсы парсы тіліндегі ортағасырлық қолжазбалардың қазіргі зерттелу ахуалы мен мәселелеріне талдау жасалынған. Қазіргі таңда отандық тарих ғылымында қолжазбаларды зерттеудегі негізгі міндеттердің санатына қолжазбаларды электронды сақтау мен сапалы аудару жұмыстарының енетіндігін пайымдаймыз. Қолжазбаларды каталогтау, сандастыру жұмыстары кітапханалар мен арнайы орталықтарда жалға- сын табуда. Осы тұрғыда соңғы жылдары ұйымдастырылған арнайы ғылыми орталықтардың жұмыста- рына ерекше мән береміз. Ал, дереккөздерді қазақ тіліне аудару және деректанулық талдау істерінде бірқатар сұрақтар орын алуда. Бұл бағыттың болашақтағы нәтижелеріне араб және парсы тіліндегі мамандарды даярлаудың және ынталандырудың маңызды екендігін түсінеміз. Тәуелсіздік жылдары Қазақстан тарихынан хабар беретін ортағасырлық қолжазбаларды алыс және жақын шет мемлекеттердің қорларынан алып келу жұмыстары қарқынды іске асырылды. Бұл бойынша мемлекет тарапынан ғылыми жобалар қаржыландырылды және тиісті нәтижелерге қол жеткізілді. Біздің көзқарасымыз бойынша ендігі міндеттердің санатын қол жеткізілген дүниелерді дұрыс тарихнамалық талдау және пайымдау әрекеттері құрайды. Кілт сөздер: Араб және парсы қолжазбалары, шығыстану, каталогтау, Тарихи Рашиди, сандастыру, ғылыми жобалар. Средневековые рукописи на арабском и персидском языках относятся к числу основных источников, охватывающих период государственного, этнического становления истории Казахстана. В этих рукописях подробно рассмотрены вопросы политико-духовного и социально-этнического развития Казахского ханства. В этой статье анализируется состояние и проблемы современного изучения средневековых рукописей на арабском и персидском языках. Мы предполагаем, что в настоящее время в отечественной исторической науке в категорию основных задач изучения рукописей входят работы по электронному хранению и качественному переводу рукописей. Работа по каталогизации, цифровизации рукописей продолжается в библиотеках и специальных центрах. В этом контексте мы уделяем особое внимание работе специальных научных центров, организованных в последние годы. А в вопросах перевода рукописей на казахский язык и источниковедческого анализа возникают ряд вопросов. Мы понимаем важность подготовки и стимулирования специалистов на арабском и персидском языках для будущих результатов этого направления. За годы независимости интенсивно осуществлялась работа по привезению средневековых рукописей, имеющих отношение к истории Казахстана, из фондов государств дальнего и ближнего зарубежья в нашу страну. По этому вопросу государством профинансированы научные проекты и достигнуты соответствующие результаты. С нашей точки зрения, теперь категорию задач составляют попытки правильного историографического анализа и осмысления достигнутого научного наследия. Ключевые слова: арабские и персидские рукописи, востоковедение, каталогизация, Тарихи Рашиди, цифровизация, научные проекты.