ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫНДАҒЫ МЕДИАЦИЯ ИНСТИТУТЫНЫҢ РӨЛІ

Abstract

Mediation is an opportunity for the parties involved in the conflict to independently come to a mutually beneficial solution using the knowledge and experience of a mediator – a professional or public mediator, based on the principles of voluntary participation in the procedure, impartiality and neutrality on the part of the mediator, confidentiality, transparency, acceptance and respect of the parties by the mediator and the parties to each other. Mediation in world practice, and since 2011 officially in Kazakhstan, is a procedure and scope of activity for pre-trial settlement of disputes, a technology for alternative dispute resolution. The meaning of mediation, its traditions in our country stem partly from the Kazakh Khanate, where there was an institution of biys, courts of biys (from the 15th-16th centuries to the 19th century), separate provisions on the peaceful settlement of disputes were applied. Partly in Soviet times, some institutions close in meaning to mediation were used (for example, comrades' courts). But the full introduction of mediation in Kazakhstan was made only in the 2000s, regulated by law since 2011. At the same time, unlike countries with a developed legal system, so far mediation in Kazakhstan is used much less frequently. Keywords: mediation, mediator, alternative dispute resolution technology, ADR, arbitration, biy court, history of mediation. Медиация – бұл жанжалға қатысушы тараптардың рәсімге қатысудың еріктілігі, медиатор тарапынан бейтараптық пен бейтараптық, құпиялылық, ашықтық, тараптарды медиатор мен тараптардың бір-бірін қабылдауы мен құрметтеуі қағидаттарына негізделген кәсіби немесе қоғамдық делдал-медиатордың білімі мен тәжірибесін пайдалана отырып, өзара тиімді шешімге өз бетінше келу мүмкіндігі. Медиация әлемдік тәжірибеде, ал ресми түрде 2011 жылдан бастап Қазақстанда дауларды сотқа дейін реттеу тәртібі мен қызмет көлемі, дауларды балама шешу технологиясы болып табылады. Біздің еліміздегі медиация-ның мәні, оның дәстүрлері ішінара билер институты, билер соттары (15-16 ғасырлардан 19 ғасырға дейін) болған Қазақ хандығынан туындады, дауларды бейбіт жолмен шешу туралы жекелеген ережелер болды. қолданылды. Кеңес дәуірінде ішінара медиацияға жақын кейбір институттар қолданылды (мысалы, жолдастық соттар). Қазіргі уақытта медиацияның рөлі жыл сайын артып келеді және әр түрлі деңгейдегі қақтығыстарды шешуде қарапайым халыққа көбірек көмектеседі. Бірақ Қазақстанда медиацияны толық енгізу тек 2000 жылдары ғана жасалды, 2011 жылдан бастап заңмен реттеледі. Сонымен қатар, құқықтық жүйесі дамыған елдерге қарағанда, әзірге Қазақстанда медиация әлдеқайда сирек қолданылады. Кілт сөздер: медиация, медиатор, дауларды шешудің баламалы технологиясы, ADR, арбитраж, би соты, медиация, медиация тарихы. Медиация – это возможность сторонам, участвующим в конфликте, самостоятельно прийти к взаимовыгодному решению, используя знания и опыт медиатора – профессионального или обществен-ного посредника, основанные на принципах добровольности участия в процедуре, беспристрастности и нейтральности со стороны медиатора, конфиденциальности, прозрачности, принятия и уважения сторон медиатором и сторонами друг друга. Медиация в мировой практике, а с 2011 году и официально в Казахстане является процедурой и сферой деятельности по досудебному урегулированию споров, технологией альтернативного урегулирования споров. Смысл медиации, ее традиции в нашей стране проистекают отчасти из Казахского ханства, где существовал институт биев, судов биев (от XV-XVI вв. до XIX в.), применялись отдельные положении о мирном урегулировании споров. Отчасти и в советские времена какие-то близкие по смыслу к медиации институты применялись (например, товарищеские суды). Но полноценное внедрение медиации в Казахстане произведено только в 2000-е годы, законом урегулировано с 2011 года. При этом, в отличие от стран с развитой правовой системой пока что медиация в Казахстане применяется значительно реже. Ключевые слова: медиация, медиатор, технология альтернативного урегулирования споров, ADR, арбитраж, суд биев, посредничество, история медиации.