ПОЛИТИКА СОВЕТСКОЙ ДЕПОРТАЦИИ В ИСТОРИОГРАФИИ ЗАПАДА И СНГ

Abstract

Осы мақалада Кеңестік депортация саясатының тарихнамасының шетелдік ғалымдардың еңбек- терінде зерттелуі туралы мәселе жан-жақты қарастырылды. Әлемдегі қайта-қайта орын алған соғыстар мен азаматтық қақтығыстар, сонымен қатар табиғи апаттардың салдарында халықтарды қоныс аудару немесе депортациялау бір мезгілде ғана емес, ол ұзақ уақыт бойы жүргізілген құбылыс. ХХ ғасырдың 80-ші жылдарына дейін депортация тарихын зерттеу кеңес тарихшылары үшін қыйынға соқты, архив материалдарын алу мүмкіндігі болмады, тіпті бұл тақырыптарды зерттеуге тыйым салынған болатын. Сондықтан да бұл тақырыптарды зерттегендердің алғашқылары шетелдік ғалымдар болды. Тақырыптың хронологиялық шеңберіне және мәселелерді зерттеу географиялық шеңберіне сүйене отырып, барлық қол жетімді әдебиеттерді зерттеу объектісі бойынша біріктірілген 2 үлкен топқа бөлуге болады: КСРО ыдырағаннан кейінгі деректер 1991 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін және Шетелдік авторлардың еңбектері. 1980 жылдардың соңынан бастап ТМД мен Ресейден басқа да елдердің орталық, өңірлік мұрағаттарында құпия ретінде сақталған құжаттардың қорларына қол жеткізуге мүмкін-дік берілуі көптеген ғалымдардың депортация саясатының тарихын зерттеуге деген қызығушылығын арттырды. Сондықтан да осы кезеңнен кейін зерттеулер мен ғылыми жұмыстар жарық көре бастады. Кілт сөздер: депортация, тарихнама, КСРО, арнайы қоныс аудару, Қазақстан. В данной статье всесторонне рассмотрен вопрос об изучении историографии советской политики депортации в трудах зарубежных ученых. Неоднократные войны и гражданские конфликты в мире, а также миграция или депортация народов в результате стихийных бедствий происходят не только одновременно, но и долгое время. До 80-х годов ХХ века изучение истории депортации ударило по советским историкам, не было возможности получить архивные материалы, и даже изучение этих тем было запрещено. Поэтому первыми, кто исследовал эти темы, были зарубежные ученые. Исходя из хронологических рамок темы и географических рамок исследования проблемы, всю имеющуюся литературу можно разделить на 2 большие группы, объединенные объектом исследования: данные после распада СССР с 1991 г. по настоящее время и работы зарубежных авторов. С конца 1980-х годов предоставление доступа к запасам документов, хранящихся как Секретные в центральных, региональных архивах других стран, кроме СНГ и России, повысило интерес многих ученых к изучению истории политики депортации. Поэтому после этого периода стали публиковаться исследования и научные работы. Ключевые слова: депортация, историография, СССР, спецпоселение, Казахстан. In this article, the question of the study of the historiography of the policy of Soviet deportation in the works of foreign scientists was considered in detail. Wars and civil conflicts that occur over and over again in the world, as well as the resettlement or deportation of peoples as a result of natural disasters, are not only simultaneous, it is a phenomenon that has been carried out for a long time. Until the 80s of the XX century, the study of the history of deportation was a burden for Soviet historians, there was no opportunity to obtain archival materials, and even the study of these topics was prohibited. That is why foreign scientists were the first to study these topics. Based on the chronological framework of the topic and the geographical framework of problem research, all available literature can be divided into 2 large groups united by the object of research: data after the collapse of the USSR from 1991 to the present and works of foreign authors. Since the late 1980s, the fact that it was possible to access the funds of documents stored as secret in the Central, Regional Archives of countries other than the CIS and Russia has increased the interest of many scientists in studying the history of deportation policy. Therefore, after this period, research and scientific works began to be published. Keywords: deportation, historiography, USSR, special resettlement, Kazakhstan.