ТЕЛЕ-РАДИО ДИСКУРС ВО ВРЕМЯ ПАНДЕМИИ: ЯЗЫКОВАЯ РЕПРЕЗЕНТАЦИЯ МЕТАФОР

Abstract

Мақала пандемия кезіндегі Қазақстанның теле-радио тілінде орын алған ӛзгерістер, тілдегі жаңа қолданыстар, олардың жиілігі және тіл ұстанушы санасына тигізген әсерін анықтауға арналған және ИРН АР14870178 (Мемлекеттік тіркелу номері 0122РК00597) «Қазақ қоғамының тілдік контенті: ӛзгерістер мен жаңарулар (пандемия кезі; 2020-2022 жж.)» тақырыбындағы ғылыми жоба шеңберінде жазылды. Жазбаша мәтінмен салыстыр- ғанда аудио-визуалды құралдарға негізделген электронды БАҚ тіліндегі сӛзжұмсамның стильдік ерекшеліктерін, қоғамдағы ӛзгерістердің ғаламтордағы кӛрінісін, оның теле-радио дискурста метафора түрінде бейнеленуін зерделеп, соңғы жылдары асаӛзекті болған мәселелердің себептерін анықтаудың маңызы зор. Халықтың мәдени ӛмірінде бұрын да белгілі дәрежеде орын алып келген радио мен теледидардың пандемия кезінде рӛлі тіпті күшейгені мәлім. Сыртқы дүниеден қол үзгендей «жабық күйге түскен» кӛпшіліктің ақпарат алатын негізгі ресми дереккӛзіне айналған радио мен теледидар арқылы таралған кез келген ақпарат, онда аталатын жаңа ұғымдар, терминдер күн сайын қайталана отырып, тілдік санада берік орнықты. Сӛйтіп ковидке, карантин режіміне қатысты пайда болған жаңа атаулар пандемия кезеңіндегі тіл қолданысын сипаттайтын ерекше тілдік бірліктер ретінде сӛздік қорымыздан орын алды. Осымен байланысты, пандемия кезеңіндегітеле-радио дискурста пайда болып, қалыптасқан метафоралардың электронды БАҚ-тағы репрезентациясын прагмалингвистикалық аспектіде қарастыру қажеттілігі туындайды. Тҥйін сӛздер: медиамәтін, теле, радио тілі, электронды БАҚ, теле-радиодискурс, ассо- циация, пандемия, прагматика, медиасӛзжұмсам, медиадискурс, тілдік метафора, репрезен- тация, стильдік ӛзгеріс. Статья написана в рамках научного проекта ИРН АР14870178 (государственный регистрационный номер 0122РК00597) на тему «Языковой контент казахского общества: Изменения и нововведения (период пандемии;2020-2022 гг.) и посвящена выявлению изменений, произошедших в языке телевидения и радио Казахстана во время пандемии, новых слов, частоты их употребления и влияния на сознание носителей языка. В последние годы по сравнению с письменным текстом огромное внимание уделяется изучению сти- листических особенностей речи языка электронных СМИ, основанного на аудиовизуальных средствах, изменениям, происходящих в обществе, отраженных в интернете, метафори- ческой репрезентации их в теле- и радиодискурсе, а также определению причин наиболее актуальных проблем языка. Известно, что во время пандемии усилилась роль радио и телевидения, и без того ранее занимавших значительное место в культурной жизни народа. Новые понятия, термины, которые повторялись в информационных новостях, распространямых по радио и телевиде- нию, являвшихся основными официальными источниками информации для многих «попавших в замкнутое пространство», оторванных от внешнего мира людей, прочно закре- пились в языковом сознании народа. Таким образом, новые названия, появившиеся в период карантина, заняли место в нашем словарном фонде как особые языковые единицы, характеризующие язык периода пандемии. В связи с этим возникла необходимость рассмотрения в прагмалингвистическом аспекте репрезентации образовавшихся метафор в языке электронных СМИ, появившихся в теле-радио дискурсе в период пандемии. Ключевые слова: медиатекст, электронное СМИ, теле-радиодискурс, ассоциация, пандемия, прагматика, медиа словообразование, медиадискурс, языковая метафора, ре- презентация, стилистическая особенность The article is intended to identify changes in the TV and radio language of Kazakhstan during the pandemic, new uses in the language, their frequency, and their impact on the consciousness of the language speaker and it was written within the framework of a scientific project on the topic IRN AP14870178 (State Registration number 0122RK00597) ―Language content of the Kazakh society: Changes andinnovations (pandemic period; 2020-2022)‖. In comparison with the written text, it is important to study the stylistic features of speech in the language of electronic media based on audio-visual means, the reflection of changes in society on the internet, its reflection in the form of metaphors in television and radio discourse, and identify the causes of the problems that have become most relevant in recent years. It is known that during the pandemic, the role of radio and television, which have already played a certain role in the cultural life of the people, has increased. Any information disseminated through radio and television, which has become the official source of information for the ―closed‖ public, as if cut off from the outside world, the new concepts and terms mentioned are repeated daily and firmly established in the linguistic consciousness. Thus, the new names related to COVID-19 and the quarantine regime entered our vocabulary as special language units describing the use of language during the pandemic period. In connection with this, there is a need to consider the representation of metaphors in the electronic media that appeared and formed in the TV and radio discourse during the pandemic from a pragmalinguistic aspect. Keywords: media text, electronic media, television and radio discourse, association, pandemic, pragmatics, media speech, media discourse, linguistic metaphor, representation, stylistic feature.