SAVAŞ EDEBİYATI VE MEHMET NUREDDİN SEMİN İN ŞİİRLERİNDE SAVAŞ KARŞITLIĞI

Abstract

Devletlerin diplomatik yollardan çözemedikleri sorunları, silah ve şiddet aracılığıyla çözmeye çalıştıklarında çıkan savaşlar, toplumların hayatında büyük etkiler yaratır. Yıkım, göç, yokluk gibi pek çok sorunun ortaya çıktığı savaş dönemlerinde insani değerler altüst olurken, insan hayatı da kolay bir şekilde harcanır. Savaşlar tarih, sosyoloji gibi beşerî bilimlerin konusu olduğu gibi, insanlar üzerinde bıraktığı derin izlerle edebiyata da mal olur. Savaş dönemini ve sonrasını, cepheyi ve cephe gerisini anlatan eserlerden oluşan savaş edebiyatı, kadim zamanlardan itibaren insanların ortaya koyduğu sözlü ve yazılı bütün edebiyat ürünlerinde konu edilir. Bununla birlikte savaş edebiyatı kavramı, sınırları ve kapsamı bakımından farklı şekilde değerlendirilir. İlgili eserler, yazıldıkları zamana, değindikleri konulara ve işlevlerine göre cephe edebiyatı, cephe gerisi edebiyatı, savaş sonrası edebiyatı gibi çeşitli başlıklar altında incelenir. Tarihin çeşitli safhalarında ferdî veya millî kahramanlıkları, zafer ve yenilgileri işleyen savaş konulu edebî metinler, zaman zaman propaganda maksatlı olarak da kullanılır. Böylece savaşa çağrılan fertler, belirli bir düşmanın karşısında zafere ulaşmak gayesiyle birleştirilir. 20. yüzyılda kitlesel boyut kazanan savaşlar, savaş edebiyatında yeni bir yaklaşımı doğurur. Savaşın romantize edildiği kahramanlık temalı eserlerin yerini adı meçhul sıradan askerlerin bireysel dramları, acıları alır. Bu da savaş karşıtı bir söylemin giderek gelişmesini sağlar. Türk edebiyatı da başlangıcından itibaren savaş edebiyatına dâhil edilebilecek metinler bakımından zengindir. Destanlar, halk hikâyeleri, saz şiirleri, türküler ve divan edebiyatı türlerinin yanı sıra Tanzimat sonrası Türk edebiyatı da savaş edebiyatının çeşitli örnekleriyle doludur. Osmanlı Devleti’nin 18. ve 19. yüzyıllarda ardı arkası kesilmeyen savaşları edebiyat dünyasını da hareketlendirir. 20. yüzyılda da önce Balkan Savaşları sonra da devletin parçalanmasıyla sonuçlanacak I. Dünya Savaşı, edebiyatta da çok geçmeden karşılık bulur. Yönetim tarafından teşvik edilen propaganda edebiyatının yanında lirik ve hamasi eserlerin de bulunduğu bir savaş edebiyatı külliyatı oluşur. Bu külliyatın büyük bir kısmını ise şiirler meydana getirir. Savaş edebiyatı kapsamında değerlendirilebilecek olan savaş karşıtı söylem ise sansürün de etkisiyle fazla gelişmez. Yine de başta Tevfik Fikret olmak üzere savaşa muhalefet eden isimler bulunur. Bunlardan biri de Mehmet Nureddin Semin’dir. Yazdığı kimi şiirlerde savaşın yıkıcılığından ve insanlığın barış içinde yaşaması imkânından bahseder. Bu çalışmada Mehmet Nureddin Semin’in söz konusu şiirleri incelenecektir. Böylece savaş edebiyatı içinde göz ardı edilen bir tema olan savaş karşıtlığı hususu, bu örneklerle öne çıkarılacaktır.