Molla Abdullah el-Firfêlî's Interpretation of the Verses in His Work el-Isârât ve’l-Bisârât

Abstract

Molla Abdullah el-Firfêlî (ö. 1374/1995) Güneydoğu Anadolu’da Selçuklulardan bu yana devam eden medrese kültüründe modern dönemin önemli âlimlerinden sayılmaktadır. Firfêlî’nin biri fıkıh diğeri tasavvuf hakkında matbu iki eseri ile bazı şiirleri mevcuttur. Firfêlî, bir medrese hocası olmasının yanında Güneydoğu Anadolu’da yetişen birçok âlim gibi bir şeyhe intisap etmiş ve ondan halifelik almıştır. Onun “el-İşârât ve’l-bişârât” adlı eserinde âyetleri yorumlama yöntemi çalışmamızın temel konusunu oluşturmaktadır. Firfêlî, bu eserini Allah’ın salih kullarını dost edinme, salih kulları sevme ve onların sohbetlerinde bulunmanın gerekliği ile başlamakta ve Hz. Peygamber’in sevilmesinin vücûbiyetiyle bitirmektedir. Firfêlî genellike savunduğu görüşleri desteklemek ve tasavvuf ile ilgili konuları açıklamak için birtakım âyetleri tefsir etmektedir. Firfêlî, bazen de bir görüşü veya rivâyeti aktarır ondan sonra da bir âyeti buna delil olarak sunar veya “bu âyetin açıklaması böyledir.” demektedir. O, Eserinde reca/ümit var olma ve Allah’tan korkma konularıyla ilgili Kur’ân-ı Kerîm âyetlerini bir müjde ve işâret olmaları hasebiyle detaylı bir şekilde tefsir etmiştir. Onun bu nedenle eserine “el-İşârât ve’l-bişârât” ismini verdiği düşünülmektedir. Firfêlî’nin bu eseri modern dönem Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun tasavvuf kültürünü yansıtması açısından önemlidir. Zira Firfêlî, tarikat ehli ve sûfî bir kişiliğe sahip olmasının yanında eserini baştan sona Ehl-i sünnet mezhebine uygun yazmaya gayret etmiştir. Bu yüzden âyetleri tefsir ederken genellikle tasavvufî ve batınî yorumlardan kaçınmış ve âyetleri daha çok zahirine uygun bir şekilde tefsir ettiği görülmektedir. Hatta onun tefsir ettiği âyetlerde tasavvufî tefsirlere hiç atıfta bulunmadığı görülmektedir. O, Kur’ân-ı Kerîm âyetlerini rivâyet ve dirayet metotlarını kullanarak tefsir etmişse de daha çok dirayet tefsirlerine müracaat etmiştir. Bölgenin önemli medrese âlimlerinden olması, âyetleri yorumlamadaki ilmî yetkinliğinin kaynağını göstermektedir. Zira eserinde bolca dilbilimsel açıklamalar ve nükteler görmek mümkündür.