Përkime leksikore dhe kuptimore midis rumanishtes dhe shqipes

Abstract

Krishtërimi popullor ndër shqiptarët dhe rumunët po pret akoma hulumtime krahasuese sistematike. Një anë që meriton vëmendje ka të bëjë me vendin e shenjtëve në kulturën popullore të dy popujve, në kalendarin e tyre folklorik. Marrim si shembull rolin e mbrojtësit të ujkut që e ka Shën Martini - Sân (Sfânt(ul))1 Martin, Martini(i). Shqiptarët festojnë Shën Martinin më 11 dhe 12 nëntor. Rumunët e kremtojnë jo vetëm më 12-14 nëntor (Martinii de Toamnă “Martinët e vjeshtës”), por edhe në shkurt (më 1-3, Martinii de Iarnă “Martinët e dimrit”) dhe në verë (22 gusht Martinul “Martini”)2. Tek rumunët, jo vetëm Sfântul Martin (ose Martinul), por edhe Sfântul Filip, me të cilin është afër në kalendar, del si mbrojtës i ujkut; besimet lidhur me të dy shenjtërit janë të njëjta dhe të ngjashme me ato të shqiptarëve lidhur me Shën Martinin3. Në çerekun e fundit të shekullit XIX, B.P. Hasdeu u ka dërguar mësuesve të fshatrave një pyetësor të pasur, me 206 pyetje (Chestionarul Hasdeu) me qëllim të njohë visarin gjuhësor dhe besimet dhe doket e popullit dhe të hartojë një fjalor sa më të plotë të gjuhës rumune.