Autonomiczna – absolutna – użytkowa – popularna. Muzyka pograniczna

Abstract

Pojęcia „absolutna”, „autonomiczna”, „popularna” i „użytkowa” istnieją w zachodnim dyskursie o muzyce wyłącznie jako elementy opozycji wyrażających przekonania i postulaty dotyczące este-tycznej natury sztuki dźwięku oraz pełnionych przez nią funkcji. Są więc konstruktami kulturowymi. Celem artykułu jest rekonstrukcja historii tych pojęć i stojących za nimi wyobrażeń oraz interakcji między nimi, zwłaszcza w postaci synkretycznej „muzyki pogranicznej”. W XX wieku – mimo rewolty awangardy, ostro separującej to, co popularne i użytkowe, od tego, co przynależy do sztuki wysokiej – wiele nurtów muzycznej moderny korzystało z popularnej i użytkowej estetyki, poszukując w niej odświeżającej inspiracji i realnego zaangażowania w palące problemy społeczne i polityczne. Współcześnie estetyka (i technologia) muzycznego pogranicza odgrywa coraz ważniejszą rolę w twórczości kompozytorskiej. Do jej atutów należą inkluzywność i intermedialność, pozwalające m.in. na przekraczanie granic gatunkowych i stylistycznych. Muzyka pograniczna może więc być modelem tożsamości, która jest otwarta, dialogiczna, nastawiona na współdziałanie odmiennych elementów bez neutralizowania ich odrębności, co wydaje się szczególnie istotne w wielokulturowym świecie.