Türk Kültüründe Türbe Mimarisi ve Mevlana Muhammed Celaleddin Belhi’nin Puşide ve Sandukası hakkında bir Değerlendirme

Abstract

Küçük Asya, insanlık tarihinde son derece önemli yer tutmakla birlikte, buradaki eserler ve onların ifade ettiği anlam da kadim insanlık mirası açısından çok yönlülük arz eder. İşte doğu Akdeniz’de farklı bir etnogenez sürecini hazırlayan sosyokültürel hadiseler zincirinin içerisinde, özellikle XIII. yüzyılda olgunlaşmaya başladığını bildiğimiz Horasani Tasavvuf düşüncesinin en önemli mümessili olan Mevlana Celaleddin Rumi’nin, babası Sultan-ül Ulema Bahaeddin Veled ile birlikte Belh şehrinden başlayan yolculukları en önemli düşünsel devrimlerden birini başlatmıştır. Mezar ve türbe kavramları da başta Mevlevilik olmak üzere Türk tasavvuf kültüründe önemli bir yer tutar. Türk kültürü ve Mevlevi öğretisi bakımından önemi tartışılmaz olan Hz. Mevlana ve Sultan Veled’e ait “yekpare” puşide geleneğinin bozularak yeni ve hangi gerekçe ile yapıldığı müphem olan ve hiçbir şekilde ikna edici olması mümkün olmayan bu mezar mekânının, “aslına rücu ettirildiği” retoriği sadece bir kuru iddiadan ibaret kalıp bu konuda son zamanlarda yapılan uygulamalar süratle tashih gerektirmektedir. Zira, bir kadim öğretiyi oluşturan tek bir tuğla bile yerinden rastgele oynatılamaz, aksi takdirde sadece otantik yapı ve öğretinin ruhu değil derin kültürel zenginlik de tahrip edilmiş olur. Kültürel değer haline gelmiş yapılarda bir yandan etnik ve dinsel püritenizmden uzak olunmalı, tarihi gerçekler ışığında objektif kararlar verilmelidir. Eğitimsizlik, kültür eksikliği ve hatta eğitime dirençliliğin Türk Kültürü’nü tahrip etmesine müsaade etmemek ulusal bir kültür politikası olmak zorundadır.