ОБЩЕСТВЕННО-ПОЛИТИЧЕСКАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИНТЕЛЛИГЕНЦИИ КАЗАХСТАНА В НАЧАЛЕ XX ВЕКА

Abstract

Ақпан төңкерісінен кейін Қазақ зиялылары Уақытша үкіметтің келуін сәтті пайданаланып, қазақ жерінде болып жатқан бірқатар мәселелерді құрылтайда қарастырып, шемімін табуға тырысты. Көп кешікпей Ә.Н. Бокейханов Торғай облысы бойынша Уақытша үкіметтің комиссары болып тағайындалды. Сәл кейінірек М. Тынышбаев, одан соң Мұстафа Шоқай Уақытша үкіметтің Түркістан комитетінің құрамына енгізілді. Жанша Досмұхамедов, Халел Ғаббасов, Жақып Ақбаев, Асфендияр Кенжин, Әзімхан Кенесарин және қазақ халқының кейбір басқа да өкілдері Қазақстан мен Түркістанның бірқатар уездері мен қалаларындағы уақытша үкіметтің атқарушы органдарының құрамына кірді. Осы сәтте халықтың азаттың күні туды деп, қоғамдық білім беру, мектептер ашу, әйел құқықтары, ұл-туазаттық қозғалысқа қатысқандарға кешірім жасау, азық- түлікпен, жұмыспен қамтамасыз ету, т.б. мәселелерді алға тартты. Қазақ демократиялық интеллигенциясы үшін әр уақытта ең негізгі мәселе — жер мәселесі болды. Осы мәселе бойынша, бірқатар қалаларды съездер де болып өтті. Мақалада Ақпан төңкесінен кейін Қазақстанда Уақытша үкіметтің қазақ зиялыларына деген позициясы және өлкелік комиссиялар құрылуы туралы айтылады. Кілт сөздер: қазақ зиялылары, уақытша үкімет, өлкелік комиссарлар тағайындау, округтік съезд. После Февральской революции казахская интеллигенция успешно воспользовалась приездом Временного правительства, рассмотрела на курултае ряд вопросов, происходящих на казахской земле, и попыталась найти шемымын. Вскоре А.Н. Бокейханов был назначен комиссаром Временного правительства по Тургайской области. Чуть позже М. Тынышбаев, затем Мустафа Шокай были включены в состав Туркестанского комитета Временного правительства. Жанша Досмухамедов, Халел Габбасов, Жакип Акбаев, Асфендияр Кенжин, Азимхан Кенесарин и некоторые другие представители казахского народа вошли в состав исполнительных органов Временного правительства в ряде уездов и городов Казахстана и Туркестана. В этот момент, говоря, что родился день освобождения народа, он выдвинул вопросы общественного образования, открытия школ, прав женщин, помилования тех,кто участвовал в национально- туазатском движении, обеспечения продовольствием, работой и т. д. Для казахской демократической интеллигенции главным вопросом в разное время был земельный вопрос. По этому вопросу также прошли съезды ряда городов. В статье рассказывается о позиции Временного правительства в Казахстане по отношению к казахской интеллигенции после Февральской революции и создании краевых комиссий. Ключевые слова: казахская интеллигенция, Временное правительство, назначение краевых комиссаров, окружной съезд. After the February Revolution, the Kazakh intelligentsia successfully took advantage of the arrival of the Provisional Government, considered a number of issues taking place in the Kazakh land at the Kurultai, and tried to find shemymyn. Soon, A. N. Bokeikhanov was appointed commissioner of the Provisional Government for the Turgay region. A little later, M. Tynyshbayev, then Mustafa Shokai were included in the Turkestan Committee of the Provisional Government. Zhansha Dosmukhamedov, Khalel Gabbasov, Zhakip Akbayev, Asfendiyar Kenzhin, Azimkhan Kenesarin and some other representatives of the Kazakh people joined the executive bodies of the Provisional Government in a number of counties and cities of Kazakhstan and Turkestan. At that moment, saying that the day of the liberation of the people was born, he put forward issues of public education, the opening of schools, women's rights, pardoning those who participated in the national-Tuazat movement, providing food, work, etc. For the Kazakh democratic intelligentsia, the main issue at different times was the land issue. Congresses of a number of cities were also held on this issue. The article describes the position of the Provisional Government in Kazakhstan in relation to the Kazakh intelligentsia after the February Revolution and the creation of regional commissions. Keywords: Kazakh intelligentsia, Provisional Government, appointment of regional commissars, district congress.