ҚАЛЫПТАСЫП КЕЛЕ ЖАТҚАН ЖАҢА ӘЛЕМДІК ТӘРТІП ЖАҒДАЙЫНДА АЙМАҚТЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ

Abstract

Проведена хронология и этапы развития региональных объединений на основе анализа зарубежных исследований в области развития региональной интеграции. Отмечено, что различные авторы не одинаковы в определении этапов и хронологии развития региональной интеграции в мире. Особое внимание уделено новым региональным объединениям как «Всеобъемлющее и прогрессивное соглашение о Транстихоокеанском партнерстве» /(ВПТТП) и «Всестороннее региональное экономическое партнерство» / ВРЭП. Приведена авторская точка зрения на этапы развития региональной интеграции, обоснованная происходящими процессами в мировой политике и международных отношениях, рисками и вызовами современного мира. Проведен анализ зарубежных исследований региональных объединений с фокусированием на начальный и последний этапы развития. Это работы У.Айзара, стоявшего у истоков создания региональной науки, К.Дойча, Э.Хааса, Д. Митрани, Дж. Ная, Б.Хеттне, Г.Кебабджяна, Б.Миллера, С. Ву, А.Ахрама, Э.Орама и т.д. В научный оборот введены малоизвестные для казахстанской социально-политической мысли имена как Т.Бодассе, Т.Монталье, Ж.-М.Сироен, Э.Хансен и другие. Рассмотрены различные теоретические концепции и походы как функционализм, инсти- туционализм, экономический регионализм. Использованы общелогические методы как анализ, сравнительный и описательный методы, а также междисциплинарный подход, содействующий идентификации этапов развития региональных объединений. Сделаны выводы о перспективах региональной интеграции для лучшего понимания потен- циальной роли и места региональной интеграции в глобальном управлении, поскольку мир вступает в новый этап миропорядка. Ключевые слова: региональная интеграция, региональные объединения, функционализм, трансформация, Региональное всеобъемлющее экономическое партнерство, Всеобъемлющее и прогрессивное соглашение о Транстихоокеанском партнерстве. Аймақтық бірлестіктердің даму хронологиясы мен кезеңдері аймақтық интеграцияны дамыту саласындағы шетелдік зерттеулерді талдау негізінде жүзеге асырылады. Әлемдегі аймақтық интеграцияның даму кезеңдері мен хронологиясын анықтауда әртүрлі авторлардың көзқарастары бірдей еместігі атап өтіледі. «Транс-Тынық мұхиты серіктестігі туралы жан-жақты және прогрессивті келісімі»/(ВПТТП) және «Жан-жақты аймақтық экономикалық әріптестік»/(ВРЭП) сияқты жаңа аймақтық бірлестіктерге ерекше назар аударылады. Әлемдік саясат пен халықаралық қатынастарда болып жатқан процестермен, қазіргі әлемнің тәуекелдері мен сын-қатерлерімен дәлелденген аймақтық интеграцияның даму кезеңдері туралы автордың көзқарасы берілген. Дамудың бастапқы және соңғы кезеңдеріне назар аударыла отырып, аймақтық бірлестіктерді зерттеген шетелдік зерттеулерге талдау жасалды. Бұл аймақтық ғылымның негізін қалаған У.Айзардың, К.Дойчтың, Э.Хаастың, Д.Митранидің, Дж.Ная, Б.Хеттне, Г.Кебабджян, Б.Миллер, С.Ву, А.Ахрама, Э.Орама және т. б. еңбектері. Ғылыми айналымға қазақстандық әлеуметтік-саяси пікірдетанымал емес Т.Бодассе, Т.Монталье, Ж.-М.Сироен, Э.Хансен және т. б. сияқты ғылыми көзқарастары енгізілді. Функционализм, институционализм, экономикалық регионализм сияқты әртүрлі теориялық тұжырымдамалар мен тәсілдер қарастырылған. Жалпы логикалық әдістерден талдау, салыстырмалы талдау және сипаттамалық әдістер, сондай-ақ аймақтық бірлестіктердің даму кезеңдерін анықтауда көмектесетін пәнаралық әдіс қолданылады. Әлемдік тәртіптің жаңа кезеңіне өтуіне байланысты жаһандық басқарудағы аймақтық интегра- цияның әлеуетті рөлі мен орнын жақсырақ түсіну үшін аймақтық интеграцияның перспективалары туралы қорытындылар жасалады. Түйін сөздер:аймақтық интеграция, аймақтық бірлестіктер, функционализм, трансформация, жан-жақты аймақтық экономикалық әріптестік, Транс-Тынық мұхиты серіктестігі туралы жан-жақты және прогрессивті келісімі. The chronology and stages of development of regional associations based on the analysis of foreign studies in the field of regional integration development are carried out. It is noted that different authors are not the same in determining the stages and chronology of the development of regional integration in the world. Special attention is paid to new regional associations such as the "Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership" /CPTPP) and the " Regional Comprehensive Economic Partnership" / RCEP. The author's point of view on the stages of development of regional integration is given, justified by the ongoing processes in world politics and international relations, risks and challenges of the modern world. The analysis of foreign studies of regional associations with a focus on the initial and final stages of development is carried out. These are the works of W.Izard, who was at the origins of the creation of regional science, K.Deutsch, E.Haas, D.Mitrani, J.Nye, B.Hettne, G.Kebabdjian, B.Miller, X.Wu, A.Ahram, A. Orum, etc. Little-known names for Kazakh socio-political thought, such as T.Baudassé, T.Montalieu, J.- M.Ciroën, A.Hansen and others have been introduced into scientific circulation. Various theoretical concepts and approaches such as functionalism, institutionalism, and economic regionalism are considered. General logical methods such as analysis, comparative and descriptive methods, as well as an interdisciplinary approach that helps identify the stages of development of regional associations are used. Conclusions are drawn about the prospects of regional integration for a better understanding of the potential role and place of regional integration in global governance, as the world enters a new stage of the world order. Keywords: regional integration, regional associations, functionalism, transformation, Regional Comprehensive Economic Partnership, Comprehensive and Progressive Agreement on the Trans-Pacific Partnership.