АЛАШ ӨКІЛІ ШӘҢГЕРЕЙ БӨКЕЕВТІҢ ҒЫЛЫМИ МҰРАСЫ

Abstract

In this article, Shangerey Seitkereiuly Bokeev acts as an outstanding Kazakh figure, poet, Alash figure who lived in 1847-1920. The beginning of the twentieth century is one of the most difficult periods for the Kazakh intelligentsia, and this period was not spared by Sh. Bokeev. Russian Russian bourgeois Revolution of 1905-1907, National Liberation Uprising of 1916, Russian-Japanese War, Russian-Turkish (Balkan) War, February, October revolution of 1917, Civil War of 1918-1920.- All these are major events at Shangerei. Poets like Shangerei have no doubt that they will be left out of the spotlight in major events like this one.During his period, Alash closely communicated with his intelligentsia, the poet helped to awaken the people with his poem, strive for science and knowledge, have a large number of young people continuing their hereditary value. Proof of this: Bukeev takes care to collect the literary heritage at the mouth of the country and print it. The innocently injured masses extend a helping hand to representatives of the people (for example, to the Kubal poet, etc.). Shangerei has opened a school where qualified teachers work. When it came to the issue of the newspaper "Kazakhstan" in the Urals, he supported this case and helped him replenish the necessary funds.But such a great personality, in its period, the twentieth century did not receive due appreciation under the Soviet Union. On January 21, 1947, by the Resolution of the Central Committee of the Communist Bolshevik Party of Kazakhstan "on political blunders in the work of the Institute of Language and Literature of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR", Sh. Bokeev was assessed as "one of the figures of the bourgeois-nationalist Alashorda party hostile to the revolution". Keywords: Shangerey Bukeev, intelligentsia Alash, poet, society, poem. Бұл мақалада Шәңгерей Сейіткерейұлы Бөкеев 1847-1920 жылдары өмір сүрген қазақтың көрнекті қайраткері, ақын, алаш ардақтысы ретінде сөз қозғалады. ХХ ғасырдың басы қазақ зиялылары үшін қиын қыстау кезеңдерінің бірі, осы кезең де Ш. Бөкеевтен де айналып өте алмады. 1905-1907 жылдардағы орыс буржуазиялық төңкерісі, 1916 жылдағы ұлт-азаттық көтерілісі, орыс- жапон соғысы, орыс-түрік (Балқан) соғысы, 1917 жылдағы ақпан, қазан төңкерістері, 1918-1920 жылдардағы азамат соғысы бұлардың барлығы да Шәңгерейдің тұсында болған ірі уақиғалар. Шәңгерей сияқты ақындардың бұл сияқты ірі оқиғаларда селт етпей қалатын жөні жоқ.Өз кезеңінде Алаш зиялыларымен етене жақын араласып, ақын өлең-жырлары арқылы халықты оянуға, ғылым- білімге ұмтылуға, ата-баба құндылығын жалғастырушы, көзі ашық, көкірегі ояу жастардың көп болуына ат салысты. Оған дәлел: Бөкеев ел аузындағы әдеби мұраларды жинақтап, оны бастырып шығаруға қамқорлық жасайды. Жазықсыз жапа шеккен бұқара халық өкілдеріне (мысалы, Кубала ақын, т.б.) қол ұшын беріп, қолқабыс жасайды. Шәңгерей мектеп ашып, онда білікті білікті мұғалімдер жұмыс істейді. Оралда «Қазақстан» газетін шығару мәселесі сөз болғанда, бұл істі қолдап, оған қажетті қаржыны толықтыруға көмектескен де Шәңгерей еді.Бірақ осындай ұлы тұлғаның, өз кезеңінде, ХХ ғасыр Кеңес Одағы тұсында дұрыс бағасын ала алмады. 1947 жылы қаңтардың 21-інде Қазақстан Коммунистік большевиктер партиясы Орталық Комитетінің «Қазақ ССР Ғылым академиясының Тіл және әдебиет институты жұмысындағы саяси өрескел қателер туралы» деген қаулысы бойынша Ш.Бөкеевке «революцияға дұшпан буржуазиялық-ұлтшыл Алашорда партиясының қайраткерлерінің бірі» – деген баға берілген еді. Кілт сөздер:Шәңгерей Бөкеев, Алаш зиялысы, ақын, қоғам, өлең. В этой статье Шангерей Сейткереевич Бокеев выступает как выдающийся казахский деятель, поэт, деятель алаш, живший в 1847-1920 годах. Начало ХХ века-один из самых сложных периодов для казахской интеллигенции, и этот период не обошел стороной и Ш. Бокеева. Русская буржуазная революция 1905-1907 гг., национально-освободительное восстание 1916 г., Русско-японская война, Русско-турецкая (Балканская) война, Февральская, Октябрьская революции 1917 г., гражданская война 1918-1920 гг.-Все это крупные события при Шангерее. У таких поэтов, как Шангерей, нет никаких сомнений в том, что они останутся без внимания в таких крупных событиях, как этот.В свой период Алаш тесно общался со своей интеллигенцией, поэт помог своим стихотворением пробудить народ, стремиться к науке и знаниям, иметь большое количество молодых людей, продолжающих свою наследственную ценность. Доказательство тому: Букеев заботится о том, чтобы собрать литературное наследие в устьях страны и напечатать его. Невинно пострадавшие массы протягивают руку помощи представителям народа (например, Кубальскому поэту и др.). Шангерей открыл школу,где работают квалифицированные учителя. Когда дело дошло до выпуска газеты «Қазақстан» на Урале, он поддержал это дело и помог ему пополнить необходимые средства.Но такую великую личность, в свой период, двадцатый век не получил должной оценки при Советском Союзе. 21 января 1947 года Постановлением ЦК коммунистической большевистской партии Казахстана «о политических грубых ошибках в работе Института языка и литературы Академии наук Казахской ССР» Ш. Бокееву была дана оценка «один из деятелей враждебной революции буржуазно- националистической партии Алашорда». Ключевые слова: Шангерей Букеев, интеллигенция алаш, поэт, общество, поэма.