“The forest is our father…”. A different view upon the history of Polish forests. Part III. Toponyms and anthroponyms motivated by coniferous forests

Abstract

Oprócz nazw topograficznych (toponimów), które nawiązują do nieożywionych elementów środowiska (ukształtowanie terenu, typ gleby, obecność rzek, podmokłości itd.), jest wiele motywowanych roślinnością, czyli fitotoponimów, a zwłaszcza dendrotoponimów, gdy funkcję identyfikującą w terenie pełnią drzewa i krzewy. Dominującą rolę odegrały nazwy wywiedzione od lasu, niezależnie od jego typu, oraz drzew i krzewów liściastych. Celem pracy była ocena, w jaki sposób udział i przestrzenne rozmieszczenie jednostek nazewniczych z kategorii odborowych odzwierciedla udział rodzimych gatunków iglastych (sosna, świerk, cis, jodła, modrzew, jałowiec) w dawnych lasach Polski. Z ponad 15 tys. odleśnych nazw miast, miasteczek, wsi i różnych osad tylko 2033 (13,5%) przypada na toponimy borowe. Niemal 2/3 wszystkich nazw miejscowych tej kategorii (1318) posiada rdzeń Bor-/Bór-, najczęściej nawiązujący do boru bądź borówki, a zdecydowana większość z nich skupia się w kilku regionach Polski centralnej i południowo-wschodniej: MAZ, WLP, ŁDZ, MŁP, LBL, PDK i ŚWK. Na tych obszarach jest też najwięcej spośród ok. 340 toponimów (16,8% kategorii borowe), pochodzących od sosny i jej staropolskich bądź regionalnych nazw. Znacznie niższą frekwencję mają nazwy miejscowe motywowane świerkiem – 145 (7,1%), cisem – 112 (5,5%), jodłą – 76 (3,7%) i modrzewiem – 27 (tylko 1,3%), a od jałowca wywodzi się zaledwie kilkanaście toponimów. Analizę toponimów uzupełniono przeglądem odpowiadających im nazw osobowych (antroponimów) w ujęciu historycznym i współczesnym.