Zāʾid Letter Jarrs in the Qur’an - Specific to Ibn Juzayy’s Tafsīr Entitled “al-Tashīl li ulūm al-tanzīl”-

Abstract

Müfessirler, Kur’ân-ı Kerîm’de geçen bazı harflerin ifade ettiği anlamlarda ihtilafa düşmüşlerdir. Bir kıs-mı, söz konusu harflerin cümlenin temel anlamına ek bir anlam katmadığını veya kendi aslî anlamı dı-şında kullanıldığını iddia ederek bu harfleri zâid görmüş, bir kısmı da Kur’ân’ın ve Arap dilinin incelikle-rini araştırarak bu harflerin cümledeki anlamını tespit etmeye çalışmış ve zâid olmadığını savunmuştur. Kur’ân’da zâid harfin varlığı tartışmaları, Kur’ân’ın hatasız ve mükemmel bir kitap olduğu inancına sahip olan Müslümanları şüpheye düşürmekte, Kur’ân’ın en büyük mucizesi olan i‘câz özelliğine halel getirmek-te diğer taraftan müsteşriklerin Kur’ân’a haksız ithamda bulunmalarına zemin hazırlamaktadır. Bundan dolayı bu konuyla ilgili zihinlerdeki şüpheleri gidermek ve akla gelen sorulara cevap vermek büyük önem arz etmektedir. Öte yandan bu çalışmanın temel amacı; İbn Cüzey’in et-Teshîl li-‘ulûmi’t-tenzîl isimli eseri özelinde onun zâid harf ile kastettiği anlamı, Kur’ân’da zâid harfin varlığını kabul edip etmediğini, edi-yorsa zâid gördüğü harfleri ve bunlara hangi anlamlar yüklediğini tespit etmektir. Bu gaye doğrultusunda bu çalışmada İbn Cüzey tefsirinde zâid harf-i cer olduğuna dair tartışma ve değerlendirme bulunan tüm âyetlere yer verilmiştir. Ayrıca İbn Cüzey özelinde müfessirlerin kullanmış oldukları zâid harf terkibi ile; kendi anlamı dışında kullanılan veya cümlenin temel anlamına ek anlam katmayan harfleri kastettiklerine dair tezin doğru olup olmadığı araştırılmıştır. İlaveten Ferrâ, Ahfeş ve Nehhâs’ın Meâni’l-Kur’ân, İbn Ku-teybe’nin Te’vîlu müşkili’l-Kur’ân, Zemahşerî’nin el-Keşşâf an hakâikı gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl, Râzî’nin Mefâtîhü’l-gayb isimli eserlerine müracaat edilmiş, söz konusu müfessirlerin âyetlerde zâid gördüğü harfler ve zâid lafız yerine kullandığı ıstılahlar tespit edilmiş ve de müfessirlerin görüşleri mukâyese edilmiştir. İbn Cüzey, et-Teshîl isimli tefsirinde toplamda on dokuz yerde geçen bâ, min, lâm ve kâf harf-i cerlerinin zâid olup olmadığına dair değerlendirmelere yer vermiş, diğer on altı harf-i cerle ilgili tartışmalara değinmemiştir. İbn Cüzey’e göre harf-i cerlerden üçü (bâ, min, lâm) Kur’ân’da zâid olarak biri de (kâf) tekit için zâid olarak gelmiştir. İbn Cüzey, zâid harfleri ifade etmek için sadece zâid kelimesini kullanmış, sıla, mezîd, lağv kelimelerini kullanmamıştır. O, bu tabirle, harf-i cerin kendi aslî anlamı dışında kullanılmasını değil cümlenin temel anlamına ek bir anlam katmayan harfi kastetmektedir.