TRABZON ÖRNEĞİNDE BİR FİNANSMAN UNSURU OLARAK MURÂBAHA UYGULAMALARI (1680-1700)

Abstract

İnsanlar arasındaki ilişkilerde ekonomi ana belirleyici unsurlardan birisi olarak tanımlanabilir. Ekonomi olarak adlandırılan bu unsuru toplumdaki insanların temel ihtiyaçlarını giderebilmek için uyguladıkları farklı ilişkilerin bütünü olarak adlandırabiliriz. Ekonomik ilişkilerdeki karşılıklı değiş-tokuş, alış-veriş işlemlerinde en önemli unsur olarak parayı görmekteyiz. İcat edildiği dönemden günümüze kadar ekonominin temel ögesi olarak görülen para, dönem dönem karşılıklı borçlanma aracı olarak insanların yaşamlarında da yer alabilmekteydi. Ekonomi, insanların birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini belirleyen kilit bir unsurdur ve toplumların temel ihtiyaçlarını karşılamak için kullandıkları ilişki türlerinden biridir. Ekonomik ilişkilerde para; karşılık değişim, alışveriş işlemlerini ve karşılıklı olan borcu bir araç olarak yönlendirir. Bu çalışmada Trabzon’da (Türkiye) 1680-1700 yılları arasında yaygın olarak kullanılan bir tür ekonomik borçlanma sistemi olan “murâbaha”yı incelemeye çalışacağız. Yine çalışmamızda örnekler kullanarak varlıklı insan ve kurumların belirli bir kâr yüzdesi karşılığında sermayelerini ihtiyaç sahiplerine nasıl yönettiklerini, harcadıklarını ve ödünç verdiklerini açıklayacağız. Nihayetinde sistemin bölgesel çatışmayı nasıl etkilediğinin yanı sıra kilit tarihsel figürleri de inceleyeceğiz. Çalışmamızın ana kaynağını bu dönemde tutulmuş olan mahkeme kayıtlarını içeren Trabzon Şerʽiyye Sicilleri oluşturmaktadır.