Velayet Mührü: İbn Arabî Öğretisinde Nübüvvet ve Velayet

Abstract

1950’li yıllardan itibaren Arap dili ve İslam üzerine araştırmalarına başlayan Michel Chodkiewicz, genç yaşlarında Paris’te Éditions du Seuil’da yayıncılık faaliyetleri içerisinde başladığı meslekî kariyerini üniversite dışında sürdürmüştür. Özellikle beşerî ve sosyal bilimler alanlarında eser yayımlayan bu kurumda seçkin akademisyen ve uzmanlardan oluşan geniş bir entelektüel çevreyle tanışma fırsatı bulmuştur. Onun tasavvuf ve daha özel boyutlarıyla Muhyiddin İbnü’l-Arabî üzerine yaptığı çalışmalar, Reynold Alleyne Nicholson (1868-1945), Miguel Asin Palacios (1871-1944), Louis Massignon (1883-1962) Ebü’l-Alâ Afîfî (1897-1966), Michel Valsan (1907-1974) ve Henry Eugénie Corbin (1903-1978) gibi önemli İslam kültürü ve tasavvuf tarihi araştırmacılarının ortaya koyduğu birikim üzerine şekillenmiştir. Chodkiewicz’in temel ilgi alanlarını İbnü’l-Arabî’nin eserleri ve onun ortaya koyduğu mirasın literatürdeki uzanımları oluşturmaktadır. O bu alanla ilgili ilk çalışmalarını otuz yıllık bir sürecin sonunda 1982 yılında ortaya koymuştur. Bu anlamda ilk çalışması Abdülkādir el-Cezâirî’nin (1808-1883) el-Mevâkıf isimli eserinden bölümlerin tercümesine ayrılmıştır. Bu çalışmada Chodkiewicz tarafından yazılan geniş bir giriş ve metin içi atıflarla eserin Ekberî düşünce ile olan bağları ortaya konulmuştur. Bu çalışmayı yine aynı yılda yayımlanan, pek çok yazma nüshasında İbnü’l-Arabî’nin müellif olarak adının geçtiği fakat gerçekte Evhadüddîn-i Belyânî’ye (ö. 686/1287) ait olan Risâletü’l-ahadiyye takip etmiştir. Risalenin farklı pek çok tercüme ve şerhte İbnü’l-Arabî’ye nispet edilmesinin kökeninde, vücut-adem, tecelli-zuhur, ayniyet-gayriyet, isim-müsemma, tevhit-şirk, tenzih-teşbih, fenâ-beka gibi vahdet-i vücut düşüncesinin temel kavram çiftlerinin kullanılması yer alır. Chodkiewicz eseri tercüme edip neşre hazırlarken eserin muhtevasının vahdet-i vücûd düşüncesinden ayrıştığı temel hatları ortaya koymayı ve vahdet-i vücut doktrini hakkındaki bazı yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırmayı amaçlamıştır. Çünkü Belyânî’nin, İbn Seb‘în’in (ö. 669/1270) müritlerinden Ebü’l-Hasan eş-Şüşterî ile (ö. 668/1269) karşılaşmasına atıfla onun vahdet-i mutlaka ekolünden etkilenme ihtimaline dikkat çekilmiştir. Böylece Chodkiewicz, İbnü’l-Arabî üzerine yaptığı çalışmalardan önce Ekberî literatürle ilintili eserleri yayıma hazırlamış ve kritik etmiştir.