Colour schemes in façades of Gdańsk burgher houses of the second half of the sixteenth and early seventeenth centuries

Abstract

Okres od połowy XVI wieku do połowy XVII wieku był czasem ożywionego ruchu budowlanego spowodowanego świetną sytuacją ekonomiczną i kulturotwórczą aktywnością Gdańska. Jednym ze znaków rozpoznawczych nowej, reprezentacyjnej architektury miejskiej, której formy wykształciły się w latach 1550–1630, ale trwały również w okresie późniejszym, była fasada gdańskiej kamienicy manierystycznej. Fasady utrzymane w stylu renesansu północnego czy też niderlandzkiego manieryzmu określa się umownie pod względem kolorystyki jako czerwono‑białe, przy czym czerwień interpretuje się jako barwę nietynkowanej cegły, a biel – jako naturalną barwę kamienia stosowanego do dekoracji rzeźbiarskiej. Drugim typem elewacji, który pojawił się w drugiej połowie XVI wieku i na początku XVII wieku, była fasada o bogatszej, bardziej rozbudowanej dekoracji kamiennej. Reprezentacyjny charakter tych fasad podkreślono za pomocą opracowania malarskiego. Siatka podziałów architektonicznych zakrywała niemal całą ścianę, zwłaszcza że tego typu elewacje przeprute były wielkimi oknami, rozmieszczonymi w trzech osiach na każdej kondygnacji. Powierzchnie tynkowane stanowiły niewielką część całej płaszczyzny. Wystrój malarski sprawiał, że fasady te można było wziąć za wzniesione w całości z kamienia. W fasadach o szarym tle, sprawiających wrażenie w całości kamiennych, portale i dekorację rzeźbiarską malowano w sposób imitujący biały marmur. Często kompozycji dopełniały barwne laserunki, a zawsze – złocenia. Stolarka drzwiowa również była malowana, podobnie jak okienna, w odcieniach zieleni, ugru, a nawet czerwieni. Kraty okienne malowano na czerwono lub złocono. Malowano również balustrady przedproży przed fasadami. W ten sposób osiągnięto pożądany efekt reprezentacyjny, stosując znacznie tańsze wersje materiałów, które były w owym czasie łatwo dostępne na gdańskim rynku.