Davranış Teorilerinin Bireysel, Sosyal ve Normatif Açıdan Kavramlaştırılması: BSN Davranış Modeli Önerisi

Abstract

Birey davranislarinin irdelenmesi ve anlamlandirilmasi milattan onceki caglara kadar uzanmasina ve ilkcagda yasamis bircok filazofun dusunce akimlarinda birey ve toplum davranislari ile ilgili incelemeler bulunmasina ragmen; endustriyel psikoloji cercevesinde birey davranislarinin orgut baglaminda analiz edilmesi 19. yuzyilin sonlarina rastlamaktadir. Birey davranislarinin toplum veya daha sinirli bir topluluk olan orgut yonetiminde ne kadar onemli oldugu anlasilmasiyla, gerek psikoloji gerek sosyoloji gerekse endustriyel psikoloji alanlarinda birey davranislarini aciklayan bircok teori ve yaklasim gelistirilmistir. Bu teori ve yaklasimlar farkli kapsam/baglamlarda, belirli yonleriyle birbirini dogrulayan, belirli yonleriyle birbirinden ayrilan modeller sunmustur. Ilgili teori, yaklasim ve modelleri bir cati altinda toplamak ve davranisin yapisini ortaya koyacak bir model olusturmak amaciyla; uc asamada gerceklestirilen bu calismanin birinci asamasinda, birey davranisini farkli cercevelerde degerlendiren 12 davranis teorisinin farkli bir bakis acisiyla incelenmesi sonucunda, birey davranislarinda yeni bir gruplamaya gitme ihtiyaci ortaya konulmus ve birey davranislari bireysel, sosyal ve normatif acidan uc ana kategoride gruplandirilmistir. Bu gruplandirmanin ardindan calismamizin ikinci asamasinda davranislari aciklayan, literaturde kabul gormus 26 davranis teori, yaklasim ve model, bireyin bireysel, sosyal ve normatif acidan sergiledigi davranislar acisindan incelenmis ve bu davranislar kavramsal bir cerceveye oturtulmustur. Uc grupta topladigimiz bireyin davranislarini aciklayan bir model onerisi gelistirmek bu calismanin temel motivasyonunu olusturmustur. Bu amacla, calismamizin ucuncu asamasinda da, literaturde ilgili teoriler ve modeller isiginda bu uc grup birey davranisini aciklayan bir model, BSN Davranis Modeli (Bireysel, Sosyal ve Normatif Davranis Modeli) onerilmistir.