Tätigkeit des Kaufmanns‑ und Bankhauses Loitz vor dem Hintergrund der politischen und wirtschaftlichen Lage Danzigs in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts

Abstract

Rodzina Loitzów rozpoczęła swoją działalność gospodarczą w Szczecinie. Przeniesienie się jej przedstawicieli do Gdańska wynikało z rozszerzenia zaplecza gospodarczego portu gdańskiego w XVI wieku. Dzięki przywilejom uzyskanym od króla Kazimierza Jagiellończyka Gdańsk uzyskał bowiem dominującą pozycję w handlu zagranicznym Rzeczpospolitej. Jedną z metod obrony przed próbami ograniczenia gdańskich przywilejów było udzielanie królom polskim przez radę miasta i mieszczan gdańskich licznych pożyczek na potrzeby bieżącej polityki. Próba zbudowania przez władcę własnej floty wojennej na potrzeby wojny w Inflantach spowodowała wybuch konfliktu Gdańska z królem Zygmuntem II Augustem. Pożyczki udzielane Zygmuntowi Augustowi stały się również narzędziem politycznym rodziny Loitzów w Gdańsku. W obliczu konfliktu Gdańska z królem Loizom nie udało się jednak realizować swych interesów zgodnie z polityką rady miejskiej. Ich cel był zupełnie inny. Przedstawiciele rodziny Loitzów zajęli stanowisko prokrólewskie, zaangażowali się bowiem w działalność Komisji Morskiej (od 1568 r.), która ograniczyła kompetencje sądownicze rady miejskiej Gdańska i zbierała środki finansowe na budowę królewskiej floty wojennej. Dzięki poparciu królewskiemu przedstawiciele rodziny Loitzów stali się właścicielami lub dzierżawcami licznych majątków ziemskich w Prusach Królewskich. Firma Loitzów realizowała model rozwoju podobny do innych domów bankowo‑handlowych w Europie Środkowej. Podstawę tego rozwoju stanowiły przywileje udzielone przez władzę terytorialną, które prowadziły do uzyskania czasowego monopolu na handel określonymi produktami (zwłaszcza solą). Loitzowie uczestniczyli także w handlu miedzią. Według szacunkowych danych w okresie swojej świetności w połowie XVI wieku odpowiadali za ok. 5% eksportu miedzi przez Gdańsk. Do katastrofy finansowej Loitzów przyczyniły się zarówno zbyt liczne wysokooprocentowane pożyczki, jak też prawdopodobnie obniżenie cen zboża w drugiej połowie lat sześćdziesiątych XVI wieku.