Psychologia muzyki w nauce i praktyce. Wspomnienie o Profesor Marii Manturzewskiej

Abstract

Pod koniec 2020 roku pożegnaliśmy prof. Marię Manturzewską – psycholog, prekursorkę psychologii muzyki (a zwłaszcza psychologii muzyków) w Polsce. Studiowała psychologię pod kierunkiem prof. Stefana Szumana, filozofię u prof. Romana Ingardena i antropologię u prof. Kazimierza Stołyhwy. Uczyła się gry na fortepianie. Już od czasu studiów przejawiała wielorakie zainteresowania i zamiłowanie do poruszania tematów z pogranicza różnych dziedzin wiedzy. Interdyscyplinarność była jej znakiem rozpoznawczym. Łączyła dziedziny, łączyła ludzi. We wczesnym okresie swej pracy naukowej interesowała się zarówno odbiorem emocjonalnego wyrazu muzyki, jak i antropometrią. Przez większość życia zgłębiała rolę czynników biograficznych i osobowościowych w powodzeniu w zawodzie muzyka. Interesował ją talent – jego pomiar, prognozowanie i wspieranie. Przyjmowała szeroką definicję uzdolnienia muzycznego obejmującego aspekt sensoryczny, intelektualny, emocjonalno-motywacyjny i kinestetyczno-motoryczny. Tak rozumiane uzdolnienie wyznacza według niej stosunek człowieka do muzyki i efektywność działań podejmowanych w tej dziedzinie. Prowadziła badania psychologiczne w odniesieniu do osób o wybitnych uzdolnieniach i osiągnięciach muzycznych. W studiach nad życiorysami muzyków dociekała, czym jest i jak powstaje talent wykonawczy, który stanowi o kunszcie muzyka. Marię Manturzewską interesował także odbiór emocjonalnych walorów muzyki przez słuchaczy. Widziała potrzebę wspierania muzyków mających trudności związane z występowaniem na scenie. Angażowała się w budowanie podstaw poradnictwa psychologicznego dla uczniów szkół muzycznych. Podkreślała, że wyniki badań naukowych powinny być podstawą dla terapeutów. Poradnictwo psychologiczne dla muzyków, które z czasem zostało w Polsce szeroko rozpowszechnione, nie miało sobie równych za granicą. Działalność naukowa Marii Manturzewskiej w środowisku muzyków i pedagogów muzyki zasługuje na utrwalenie i refleksję. Można też z niej wyciągnąć wnioski na przyszłość dla psychologów, muzyków, pedagogów muzyki oraz dzieci i młodzieży, uczestniczących w edukacji muzycznej. Niniejszy artykuł powstał na podstawie rozmów z osobami, które z profesor Manturzewską współpracowały, zetknęły się bezpośrednio lub inspirowały jej działalnością naukową – dr Jolantą Kępińską-Welbel, dr. Kacprem Miklaszewskim, dr. Andrzejem Białkowskim, dr Marią Chełkowską-Zacharewicz i mgr. Mateuszem Migutem. Ze wspomnień tych wyłania się obraz osoby o niespożytej energii, sta-