PEMBENTUKAN IMEJ GEOMETRI DAN CITRA BUDAYA DALAM TENUNAN TUBAU MASYARAKAT IRANUN DI KOTA BELUD

Abstract

ABSTRAK Kepelbagaian etnik di Sabah memaparkan identiti tersendiri dari segi kraf tangan yang dihasilkan. Seni kraf tangan merupakan antara penyumbang terbesar dalam bidang seni di Sabah. Kraf tangan yang amat popular di Sabah ialah tenunan, ukiran, sulaman dan anyaman. Sebagai contoh, tenunan kain destar etnik Iranun berfungsi sebagai tubau atau tengkolok yang menjadi pelengkap pakaian tradisional. Kerencaman kraf tangan dan faktor asimilasi budaya yang telah berlaku ratusan tahun dahulu menyebabkan kekeliruan pemakaian, keaslian dan identiti kain destar (tubau) etnik Iranun. Hal ini berlaku kerana pemakaian tubau turut dikongsi bersama dalam semua majlis keramaian dalam kalangan pelbagai etnik sebagai pelengkap pakaian. Justeru, kajian ini diusahakan untuk menjelaskan keaslian dan identiti kain destar (tubau) etnik Iranun. Identiti dan keaslian corak tubau diperinci berdasarkan teori geometri yang membahagikan kepada tiga kategori corak iaitu a) cerminan (reflection), b) translasi (translation) dan c) putaran (rotation). Analisis data tentang kategori corak dan motif kain destar berperanan untuk memaparkan nilai budaya yang mempunyai signifikannya dengan nilai intrinsik dan pembentukan corak. Kajian ini tertumpu di dua perkampungan Iranun, iaitu Kampung Rampaian Laut dan Kampung Rampaian Ulu di daerah Kota Belud, Sabah. Data-data kajian diperoleh melalui kaedah temu bual, audio visual dan pemerhatian, selain buku, artikel, laman sesawang, surat khabar dan jurnal. Kajian ini mendapati bahawa corak dan motif tenunan tubau Iranun adalah berdasarkan representasi objek yang diilhamkan daripada alam flora, fauna, objek di sekeliling dan aktiviti harian mereka, sekali gus menjelaskan aktiviti budaya dan jati diri mereka. Kajian ini dapat dimanfaatkan sebagai ilmu pengetahuan dan rujukan untuk generasi muda.   ABSTRACT Craft art is one of the largest contributors in Sabah. Ethnic diversity in Sabah presents its own identity in terms of handicraft. The most popular handicrafts in Sabah are weaving, carving and embroidery. For example, Iranun ethnic woven destar fabrics serve as a tubau or headcover that complement the traditional clothing. The severity of craftsmanship and cultural assimilation factor took place hundreds of years ago led to the confusion of the use originality and identities of Iranun destar fabric (tubau). This is because tubau is also used in all festivals among various ethnic groups as a complement to traditional clothing. Therefore, this research was conducted to clarify the authenticity and identities of the Iranun destar fabric (tubau). The identity and originality of the tubau pattern are determined by the geometric theory which divides into three categories of a) reflection, b) translation and c) rotation. The analysis of data on the category of patterns and motifs of the destar fabric plays a role in highlighting cultural values that are significant in terms of intrinsic value and pattern formation. This study is focused on two Iranun villages, which is Kampung Rampaian Laut and Kampung Rampaian Ulu in Kota Belud, Sabah. The study data were obtained through interviews, audio visual and observation methods,beside information through books, articles, websites, newspapers and journals. This study found that the patterns and motifs of the Iranun weaving are based on the representation of objects inspired by the flora, fauna, surrounding objects and their daily activities. Indirectly, explain their culture, identity and activities. This study can be used as a reference for the younger generation.