Recaizade Mahmut Ekrem’in Sadullah Paşa’ya Yazdığı Mektuplar ve Edebiyat Tarihi Açısından Bir Değerlendirme

Abstract

Bu calismada, Recaizade Mahmut Ekrem’in Sadullah Pasa’ya yazdigi ve bugune dek kaynaklarda yer almayan kimi mektuplar yayimlanip edebiyat tarihi acisindan degerlendirilecektir. Genel olarak bakildiginda, mektuplarin muhtevalarinin kisisel konulardan ibaret olmadigi, yazismalarda edebi modernlesme hakkinda bir muzakerenin yurutuldugu, edebiyat tarihinin baslica tartisma konulari uzerine mulâhazalarda bulunuldugu gorulecektir. Bu bakimdan incelenecek mektuplar belgesel degere sahiptir. Sadullah Pasa’nin yayimlanmamis siirleri, yazilari ve cevirileri kayboldugu icin onun edebi kimligi ve etki alani hakkindaki bilgiler sinirli duzeyde kalmisti. Dolayisiyla bu mektuplardaki veriler onun gunumuze yansiyan portresini bir parca daha aydinlatacaktir. Ayrica baska onemli yazarlar uzerinde etkili oldugu bilinen Sadullah Pasa’nin Recaizade Mahmut Ekrem ile olan diyalogu ve etkilesimi de bu mektuplar sayesinde tespit edilip degerlendirilmis olacaktir. Recaizade Mahmut Ekrem’in kitaplarina girmemis bir siiri de soz konusu mektuplar vesilesiyle ortaya cikarilmistir. Iki isim arasindaki fikir alisverisinde Recaizade, edebiyatta modernlesmenin onundeki en onemli engelleri; Osmanli kultur dunyasinda edebi elestirinin yoklugu, siir dilinin nesir dilindeki gelismelerden geri kalmasi, aruz vezninin Turkcenin dogasina aykiri olmasi, kadim Osmanli edebiyati uzerine yeterince arastirma yapilmamasi olarak siralar. Sadullah Pasa ise Turk boylarinin medeniyet yoluna girdikten sonra Arap ve Acem sairleri taklit ederek Turk edebiyatini gelistirdiklerini ancak bunu yaparken Turk siirinin “hâssa-i kavmiyyesini” muhafaza edemediklerini ileri surer.