POLITICAL AND MILITARY DEVELOPMENTS IN ERGANI DURING THE NATIONAL STRUGGLE

Abstract

Mondros Mütarekesi imzalandığında Osmanlı 6. Ordusu, İngilizlerin girişimleri sonucu Musul Vilayetini tahliye ederek Diyarbakır Vilayeti sınırlarına çekilmiştir. Bu süreçte Diyarbakır Vilayetine bağlı bir sancak olması hasebiyle mütareke şartlarının ortaya çıkardığı siyasi ve askerî gelişmelerden etkilenen Ergani (Ergani Madeni) de, 6. Ordu’nun yerine teşkil edilen 13. Kolordu Kumandanlığının sorumluluk sahasına dâhil edilmiştir. 13. Kolordu’nun stratejik muharip unsurlarından topçu birlikleri, yani 5. Tümen 5. Topçu Alayı Ergani’de konuşlanırken kolordunun silah, cephane ve mühimmat depolarının bulunduğu yerlerden biri de Ergani olmuştur. Aynı zamanda Elazığ ve Diyarbakır gibi iki önemli vilayet arasında kavşak noktasında bulunan Ergani, coğrafi konumundan ötürü 13. Kolordu karargâhının daha emniyetli ve olası çekilme alanları arasında yer almıştır. Bu stratejik öneminin yanı sıra İngilizlerin Diyarbakır’ı da içine alan işgal planları ile bölgedeki madenleri nedeniyle Fransızların girişimlerine maruz kalmış; ilaveten Ermenilerin Vilayet-i Sitte’yi ilhak, siyasi Kürtçülerin de bağımsız Kürdistan kurulmasına yönelik çaba ve taleplerindeki yerlerden biri olmuştur. Zikredilen malumattan hareketle bu makalenin amacı, Millî Mücadele döneminde Ergani’de vuku bulan siyasi ve askerî gelişmelerin ortaya konulmasıdır. Böylece Ergani’nin Millî Mücadele’deki vaziyeti, siyasi ve askerî faaliyetler ile diğer hususiyetlerin aydınlatılması hedeflenmektedir. Bu hedefe matuf olarak hazırlanan çalışmada nitel analiz yöntemi kullanılmıştır. Kaynak olarak ise ilk defa kullanılan Millî Savunma Bakanlığı ATASE Arşivi belgeleri ile Millî Mücadele dönemi literatüründen istifade edilmiştir.