Birinci Meclis’te Dış Politika Yapım Süreçleri (1920-1923)

Abstract

Bu calisma, Turkiye Buyuk Millet Meclisi’nin Nisan 1920- Nisan 1923 arasindaki sureyi kapsayan birinci donemindeki dis politika yapim sureclerine odaklanmaktadir. Tarihyaziminda Birinci Meclis olarak anilan bu meclisin en onemli gorevi kuskusuz Milli Mucadele’yi zafere tasimakti. Bu sebeple, Ankara’nin yuruttugu dis politika da savasin gidisatinda onemli bir alani olusturmaktaydi. Buradan hareketle bu makale, Birinci Meclis catisi altinda Ankara hukumetinin yuruttugu diplomasinin mecliste ne sekilde tartisildigini analiz edip meclisin hangi noktalara ozellikle onem atfettigini ortaya koymaktadir. Birinci Meclis, milletvekillerinin kompozisyonu ve meclis hukumeti sisteminin yapisi itibariyle tarihimizde dinamik ve ayni zamanda icinde bircok tartismanin yasandigi bir meclis olarak adlandirilmaktadir. Calisma, dis politika alaninin bu tartismalardan azade olmadigini, aksine bu alanin meclis ici tartismalarda onemli yer tuttugunu gostermektedir. Bu noktada arastirmanin ozellikle ortaya koymak istedigi uc husus bulunmaktadir. Birincisi, Birinci Meclis’te milletvekillerinin dis politika meselelerini ciddi bir bicimde tartistigi ve genel olarak siyasette daha kucuk bir grup tarafindan yonlendirildigi dusunulen dis politika alaninda meclisin tamaminin aktif gorus bildirdigidir. Makalenin ortaya koydugu ikinci husus, meclisin dis politikaya aktif katiliminin donemin olagan disi sartlarina ek olarak siyasal sistemin kendisi ile yakindan ilgili oldugudur. Bir baska deyisle, meclis hukumeti sistemi yasamayi diger erklerin uzerinde tuttugundan dis politika yapimi da – diger alanlara benzer bicimde - milletvekilleri ve icra vekilleri heyeti arasinda bir yetki mucadelesine donusmustur. Makalenin altini cizdigi ucuncu husus da dis politikanin meclis icinde bulunan farkli gruplar arasindaki guc mucadelesinden ayri tutulamayacagidir. Tartismalarin icerigi ve taraflari bu durumu da ozetler niteliktedir.