DEDE KORKUT HİKÂYELERİ’NDE ANNE ARKETİPİ BAĞLAMINDA OTAĞ SEMBOLÜ

Abstract

Dede Korkut Hikâyeleri, Turk toplumunun kulturel kodlarini anlati gelenegine donusturen basyapitlarindan biridir. Bu anlatilar,  Turk insaninin dusunus ve duyus tarzini destansi bir anlatimla ebedilestirir. Dede Korkut Hikâyeleri’nde otag, insan ve mekân iliskisini ifade eden arketipsel bir semboldur. Ev/otag, Turk insaninin geleneksel inanislariyla fiziksel dogumunu ruhsal dogumuyla tamamlayan, otantik gelisimini ve asli kimligini yansittigi ozel ve simgesel bir mekândir. Ev/otag, ozel mekânin ve aitligin simgesel gostergesidir. Kendini ait hissetme olgusunun donusum formudur. Anne arketipi, disil bir imge olarak; ocak/yuva baglamiyla aileyi sembolize eder ve yurt arketipiyle de iliskilidir. Yurt arketipi, aitlik ve ilksel mekân baglamini tasiyan ezeli bir imgedir. Turk kulturunde ev/yuva ocaktir; ocagin atesi ve dumaninin tutmesi yonuyle ocak, aileye benzetilir. Kirmizi guney yonludur ve gucu, kuvveti, atesi sembolize eder. Sicak ve canli olan kirmizi/al renk Dede Korkut Hikâyeleri’nde kadini, gucu, aileyi ifade eder. Dede Korkut Hikâyeleri’nde otag olgusal mekân baglamiyla sembolik bir dil koduna donusur. Otag mekâni toplumsal duzenin ve kulturel kimligin tasiyicisi olarak olay orgusunde anlamlar uretir. Turk toplumunun degerleriyle ve gelenekleriyle dizayn edilen otag/cadir; yuva baglamiyla yeryuzu ve gokyuzu arasinda kendini ifade etmeye calisan gocebe bir toplumun kulturel mekânini ifade eder. Bu calismada Dede Korkut Hikâyeleri’nde otag/cadir mekâniyla simgelesen anne arketipi ve yurt imgesi hikâyelerden orneklerle aciklanmistir. Mekânin geleneksel bir dokuyla aktardigi aile ve ocak ifadeleri ozel alan baglamiyla yorumlanmistir. Ayrica hikâyelerden hareketle otagin anlamsal donusumlerle kahraman ve kahramanin eylemlerine yon veren sembolik okumalari cozumlenmistir. Calismada edebi eserlerin cozumlenmesinde kullanilan yorum bilim yontemi kullanilmistir.