İNGİLİZ GAZETELERİNDE ÇERKES SÜRGÜNÜ SÜRECİNE DAİR SÖYLEM: GÖÇ, SÜRGÜN VE SOYKIRIM KAVRAMLARININ KULLANIMI

Abstract

Çerkeslerin anavatanları Kafkasya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na gelişleri sürecinin hangi kavramlar üzerinden ifade edilmesi gerektiğine dair tartışmalar, hadisenin yaşandığı 19. yüzyılın ikinci yarısında olduğu gibi, günümüzde de devam etmektedir. Literatürdeki çalışmaların genelinde, Çerkes nüfus hareketini ve sonuçlarını açıklamak için farklı anlamlar ifade eden kavramlar eş-zamanlı olarak kullanılmaktadır. Nüfus hareketinin gerçekleştiği yıllarda yayımlanan İngiliz gazeteleri incelendiğinde de, farklı anlamlar ifade eden kavramların eş- zamanlı olarak kullanıldıkları görülmektedir. Literatürdeki bu kavramsal düzensizlik, hadisenin bir ‘sürgün’ mü yoksa ‘soykırım’ olarak mı değerlendirilmesi gerektiği tartışmasında da görülür. ‘Sürgün’ ve ‘soykırım’ tartışmalarının dönemin İngiliz kamuoyundaki yorumlanışı ise iki kanaat üzerinden gerçekleşir; (1) Rusya, toplu ölümleri öngörerek Çerkesleri Osmanlı’ya ‘sürgün’ etmiştir, (2) Rus işgalinin ve toplu ölümlerin yarattığı panik, hadisenin kitlesel ve ‘plansız bir göç hareketine’ dönüşmesine neden olmuştur. Ancak nüfus hareketinin gerçekleştiği yıllarda İngiliz kamuoyunda ‘etnik temizlik’ ya da ‘soykırım’ kavramları kullanılmamıştır. Söylem analizi yöntemi kullanılarak hazırlanan bu çalışmanın amacı, İngiliz kamuoyunda, ‘Çerkes nüfus hareketi’ sürecine dair söylemin, hangi kavramlar üzerinden oluşturulduğunu açıklamak, bu sayede günümüzde devam eden ‘sürgün’ ve ‘soykırım’ tartışmalarına katkı sunmaktır.