OSMANLI DEVLETİ’NDE ÇİÇEK HASTALIĞI İLE MÜCADELE: TAŞRA TELKİHHANELERİ

Belgi Dergisi Pub Date : 2023-03-14 DOI:10.33431/belgi.1255490

Abdurrahman Fatih Şendi̇l, Başak Ocak

{"title":"OSMANLI DEVLETİ’NDE ÇİÇEK HASTALIĞI İLE MÜCADELE: TAŞRA TELKİHHANELERİ","authors":"Abdurrahman Fatih Şendi̇l, Başak Ocak","doi":"10.33431/belgi.1255490","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"Çiçek, tarih boyunca insanlığın en yıkıcı hastalıklarından biri olmuştur. İngiliz bilim insanı Edward Jenner’in çiçek aşısını bulması ile bu hastalığın yeryüzünden silinmesinde ilk adım atılmıştır. Mikrobiyolojinin kurucularından Fransız bilim insanı Louis Pasteur’ün çalışmaları ile dünyada aşı uygulamaları da hız kazanmıştır. Mekteb-i Tıbbiye’den doktorların 1886’da Pasteur’ü ziyareti sonrası Osmanlı Tıbbında da mikrobiyoloji alanında yeni bir dönem başlamıştır. Bu ziyaretten birkaç sene sonra, 1892 yılında Osmanlı Devleti’nde, çiçek aşısı üretim merkezi Telkihhane-i Şahane kurulmuştur. Telkihhane-i Şahane’nin kuruluşu ile imparatorluk coğrafyasında yaşayan tüm insanların aşılanması hedeflenmiştir.Fakat ülkenin uzak noktalarına aşı yollamak ilk günden beri sorun oluşturmuştur. Bu sorunu aşmak ve ülkenin her yanına aşı gönderilmesini sağlamak için vilayetlerde yeni aşı üretim merkezleri kurma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaç doğrultusunda 1890’lı yıllardan Birinci Dünya Savaşı’na kadar Osmanlı coğrafyasının uzak vilayetlerinde telkihhaneler açılmaya başlanmıştır. Bu telkihhaneler her ne kadar verimli çalışamasa da imparatorluğun uzak noktalarındaki insanların aşılanmasında önem arz etmektedirler. Bu taşra telkihhanelerinden genelde memur atanmasına ya da yaşanan sorunlara dair belgeler vesilesiyle haberdar olmaktayız. Bu telkihhanelerin ilk etapta her vilayette açılması planlanmışsa da çeşitli sebeplerden dolayı sadece birkaç vilayette açılabildiği görülmektedir. Yemen, Basra, Mekke, Medine, Bağdat, Suriye, Musul, Aydın telkihhaneleri arşiv vesikaları üzerinden açılışlarından haberdar olduğumuz başlıca telkihhanelerdir. Özellikle Yemen Telkihhanesi örneğinde görüldüğü gibi askeri hekimler bu telkihhanelerin kuruluşunda önemli rol oynamışlardır. Osmanlı tıp çevresi ve bürokrasisinin, tüm yetersizlik ve yetişmiş insan eksikliğine rağmen bu bölgelerde birer aşıevi kurmak ve halkı aşılamak için bir hayli uğraş verdiğini görmekteyiz. Bu çalışmamızda başta T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi belgeleri olmak üzere birincil ve ikincil kaynaklara dayanarak taşra telkihhanelerini incelemeye çalıştık.","PeriodicalId":164471,"journal":{"name":"Belgi Dergisi","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-03-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Belgi Dergisi","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.33431/belgi.1255490","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

Çiçek, tarih boyunca insanlığın en yıkıcı hastalıklarından biri olmuştur. İngiliz bilim insanı Edward Jenner’in çiçek aşısını bulması ile bu hastalığın yeryüzünden silinmesinde ilk adım atılmıştır. Mikrobiyolojinin kurucularından Fransız bilim insanı Louis Pasteur’ün çalışmaları ile dünyada aşı uygulamaları da hız kazanmıştır. Mekteb-i Tıbbiye’den doktorların 1886’da Pasteur’ü ziyareti sonrası Osmanlı Tıbbında da mikrobiyoloji alanında yeni bir dönem başlamıştır. Bu ziyaretten birkaç sene sonra, 1892 yılında Osmanlı Devleti’nde, çiçek aşısı üretim merkezi Telkihhane-i Şahane kurulmuştur. Telkihhane-i Şahane’nin kuruluşu ile imparatorluk coğrafyasında yaşayan tüm insanların aşılanması hedeflenmiştir.Fakat ülkenin uzak noktalarına aşı yollamak ilk günden beri sorun oluşturmuştur. Bu sorunu aşmak ve ülkenin her yanına aşı gönderilmesini sağlamak için vilayetlerde yeni aşı üretim merkezleri kurma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaç doğrultusunda 1890’lı yıllardan Birinci Dünya Savaşı’na kadar Osmanlı coğrafyasının uzak vilayetlerinde telkihhaneler açılmaya başlanmıştır. Bu telkihhaneler her ne kadar verimli çalışamasa da imparatorluğun uzak noktalarındaki insanların aşılanmasında önem arz etmektedirler. Bu taşra telkihhanelerinden genelde memur atanmasına ya da yaşanan sorunlara dair belgeler vesilesiyle haberdar olmaktayız. Bu telkihhanelerin ilk etapta her vilayette açılması planlanmışsa da çeşitli sebeplerden dolayı sadece birkaç vilayette açılabildiği görülmektedir. Yemen, Basra, Mekke, Medine, Bağdat, Suriye, Musul, Aydın telkihhaneleri arşiv vesikaları üzerinden açılışlarından haberdar olduğumuz başlıca telkihhanelerdir. Özellikle Yemen Telkihhanesi örneğinde görüldüğü gibi askeri hekimler bu telkihhanelerin kuruluşunda önemli rol oynamışlardır. Osmanlı tıp çevresi ve bürokrasisinin, tüm yetersizlik ve yetişmiş insan eksikliğine rağmen bu bölgelerde birer aşıevi kurmak ve halkı aşılamak için bir hayli uğraş verdiğini görmekteyiz. Bu çalışmamızda başta T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi belgeleri olmak üzere birincil ve ikincil kaynaklara dayanarak taşra telkihhanelerini incelemeye çalıştık.

查看原文本刊更多论文

天花是人类历史上最具毁灭性的疾病之一。随着英国科学家爱德华-詹纳（Edward Jenner）发现天花疫苗，人类迈出了根除这种疾病的第一步。随着微生物学奠基人之一、法国科学家路易-巴斯德的工作，疫苗在世界上的应用也有了长足的发展。1886 年，Mekteb-i Tıbbiye 的医生们拜访了巴斯德，从此奥斯曼医学开启了微生物学领域的新纪元。这次访问后几年，即 1892 年，奥斯曼帝国建立了天花疫苗生产中心 Telkihhane-i Şahane。Telkihhane-i Şahane 的建立旨在为帝国境内的所有居民接种天花疫苗，但从一开始，向偏远地区运送疫苗就成了问题。为了克服这一问题并确保疫苗送达全国各地，需要在各省建立新的疫苗生产中心。根据这一需求，从 19 世纪 90 年代到第一次世界大战期间，奥斯曼帝国在偏远省份开设了疫苗接种中心。尽管这些中心无法有效运作，但它们对帝国偏远地区的人们接种疫苗起到了重要作用。我们通常通过与官员任命或遇到的问题有关的文件来了解这些省级预防接种中心。虽然最初计划在每个省都开设这些预防接种中心，但由于种种原因，只能在少数几个省开设。也门、巴士拉、麦加、麦地那、巴格达、叙利亚、摩苏尔和艾登是我们通过档案文件了解到的主要电信局。特别是也门特尔基汗，军医在这些特尔基汗的建立过程中发挥了重要作用。我们看到，尽管奥斯曼帝国的医学界和官僚机构存在种种不足，缺乏训练有素的人才，但他们仍然为在这些地区建立疫苗接种中心和为民众接种疫苗做出了巨大努力。在本研究中，我们试图根据第一手和第二手资料，特别是土耳其共和国国家档案局奥斯曼档案馆的文件，对省级疫苗接种中心进行研究。

本文章由计算机程序翻译，如有差异，请以英文原文为准。

求助全文

约1分钟内获得全文求助全文

来源期刊

Belgi Dergisi

自引率

0.00%

发文量