THE APPLICATION OF THE NORTH CONTRACT IN ISLAMIC LAW: THE EXAMPLE OF THE KHANNEY OF CRIMEA (17TH and 18TH CENTURY)

Abstract

Bu çalışma İslâm hukukunda yer alan nikâh kavramının Türkiye’de örnekleri bulunan Kırım Hanlığı Kadıasker Defterlerinde uygulanmasını kapsamaktadır. Çalışmada nikâhın İslâm hukukundaki önemi üzerinde durularak Kırım toplumunda uygulanması İslâm hukuku bakımından incelenmiştir. Çalışmanın amacı İslam hukukunun Kırım toplumu üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Çalışmada konu bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilerek yeni bir yorum katılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda bazı konular çalışmanın sınırları içinde tartışılmıştır. Bu kapsamda Kırım aile yapısı ve nikâhın uygulanışı hakkında bazı tespitler yapılmıştır. Buna göre de Kırım toplumunda egemen din İslâm’dır. Nikâh ise İslâm’i kurallara göre kıyılmaktadır. Nikâh için öncelikle karşılıklı rızanın bulunması gerekmektedir. Kadın ve erkek arasında karşılıklı rızadan sonra kızın ailesinden izin alınırdı. Aile büyüklerinden izin alma âdeti hem İslâm hukukunun hem de bozkır töresinin bir yansımasıdır. Nikâhın en önemli şartlarından biri ise mehrdir. İslâm hukukunda olduğu gibi Kırım toplumunda da nikâh öncesinde mutlaka mehr miktarı belirlenir ve ne şekilde ödeneceği şahitlerin huzurunda belirtilirdi. İslâm hukukunda olduğu gibi Kırım’da da standart bir mehir miktarı bulunmayıp kadının ve erkeğin toplum içindeki konumuna göre mehr belirlenmiştir. Kırım’da ve İslâm hukukunda nikâhın din adamının ya da resmi bir görevlinin huzurunda yapılma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bazı nikâhlar cami imamının huzurunda bazıları kadı ya da temsilcisi huzurunda kıyılmış, çok az bir kısmı kadıasker defterlerine kaydedilmiştir. Fakat nikâhın kıyılabilmesi için İslâm hukukunda belirtilen evlenme engellerinin bulunmaması ve karşılıklı rıza, veli onayı, mehr ve şâhitlerin bulunması gibi asgari şartların sağlanması gerekmektedir. Yine bölge de çok sayıda kölenin bulunması köle ile yapılan evlilikleri de meydana getirmiştir. Bu bağlamda köle ile yapılan nikâhlarda da İslâm’i kaideler uygulanmış, köle önce azat edilmiş akabinde belli bir mehr karşılığında nikâh kıyılmıştır. İslâm’i kurallara uygun şekilde meydana getirilen nikâhla kurulan aile, toplumun sağlam temeller üzerinde oturmasında önemli bir etkiye sahip olmuştur. Çeşitli sebeplerle evliliklerin sonlandırılması gerektiği zamanda yine İslâm hukuku devreye girmiştir. Erkek istediği zaman ve mekânda karısını boşama hakkına sahipken kadının kocasından boşanması ancak hâkim makamın huzurunda belli şartlarla mümkündür. Erkek, karısını talak ile boşaması halinde genellikle mehrini ve iddet nafakasını ödemiştir. Erkeğin karısını boşamasıyla birlikte genellikle kadın mahkemeye başvurarak kocasının kendisini boşadığını ve bu nedenle mahkemece de boşanmanın onaylanmasını talep etmiştir. Talak haricindeki boşanmalarda da kadın genellikle mehr ve iddet nafakasından feragat etmiştir. Çalışmada, boşanma talebinden kaynaklı kadına karşı şiddet olayına rastlanmamıştır. Fakat boşanma sebepleri arasında kadına karşı uygulanan şiddet vardır. Çalışmada elde edilen bulgular bir bütün olarak değerlendirildiğinde Kırım’da İslâm hukukunun sıkı bir şekilde takip edildiği, bölgenin geçmişinde Türklük ve İslâmiyet’in etkili olduğu görülmektedir.