COLONIAL CONTACTS OF A GEOGRAPHIC BRITISH VICE-CONSUL CAPTAIN BERTRAM DICKSON AND HIS OBSERVATIONS ON THE OTTOMAN-IRANIAN BORDERLANDS

Abstract

Bu makale, İngiliz siyasi duruşunun Osmanlı toprak bütünlüğüne karşı olumsuz yönde değiştiği ve İngiliz emperyalist kaygılarının hedefi haline geldiği bir dönemde Kraliyet Coğrafya Topluluğu (RGS) ile İngiliz devlet görevlileri arasındaki ilişkiyi tartışmaktadır. 1830’larda salt bilimsel coğrafya bilgisinin geliştirilmesi amacıyla resmen kurulan RGS, İngiliz devlet adamlarının yeni politikalar oluşturması için ihtiyaç duyulan coğrafi bilgiyi üretip muhafaza ederek İngiliz emperyalizminin de katalizörü haline gelmiştir. Makale, İngiltere emperyalizminin İngiliz konsolos, konsolos yardımcıları, askerî ataşeler gibi farklı unvanlara sahip RGS üyelerinin görüşlerini nasıl etkilediğine veya her ikisinin de paradoksal olarak nasıl iç içe geçtiğini incelerken Osmanlı-İran sınırının hem fiziksel hem de sosyal unsurlarını keşfetmek için RGS’te devlet merkezli bir coğrafya anlayışının Van ve çevresinde bulunan konsolosluk bölgesinde nasıl uygulandığını değerlendirmektir. Bu bağlamda, I. Dünya Savaşı öncesi ihtilaller döneminde 1906-1908 yılları arasında Osmanlı Van Vilayetinde coğrafya meraklısı İngiliz bir kâşif, konsolos yardımcısı ve askeri konsolos olarak görev yapan Yüzbaşı Bertram Dickson’ın (d.1873-ö.1913) tıpkı diğer İngiliz devlet görevlileri gibi Kraliyet Coğrafya Topluluğu ile sıkı bir bağı bulunmaktadır. Makale, Dickson’ın Osmanlı sınırında yaptığı keşiflerde sınıra özgü ihtilaflar, isyanlar ve gerilimler çerçevesinde imparatorluklar arası siyasi ve askeri rekabeti ele aldığı ve yerel unsurların çekişme dinamiklerini, yönetilebilirlik ve jeo-sosyolojik özelliklerini değerlendirdiği çalışmalarında RGS benzeri koloniyal bakış açısına sahip olduğunu iddia etmektedir.