Bağımsızlık öncesi ve sonrası Orta Asya’da Nakşibendilik: Hüseyniyye kolu örneğinde

Abstract

İslam bir bütündür. Dolayısıyla onu kapsayan tüm bilim dalları aynı şekilde bu bütünlüğün içine girmektedir. Ana kaynaklar bellidir. Bunun dışında başta adı olmayıp ama günlük hayatta tatbik edilen bir batıni yaşam tarzı mevcut olup, ana hatları çizilen tasavvuf vardır. Tasavvuf, ilk günden beri tanımı veya yaşam tarzıyla çok derine inen, tam tanımı yapılmasında çok çeşitlilik arz eden bir bilim olmuştur. Tasavvuf ve tarikat bir birlerinin ayrılmaz parçasıdır. Tasavvuf ve tarikat aynı zamanda bir birlerini tamamlamıştır. Diğer büyük tarikatlar yanında Nakşibendilik de kendini benimsetmiştir. Özellikle Maveraünnehr civarında ortaya çıkarak, oradan da Anadolu topraklarına kadar yayılmış, günümüze kadar ulaşmıştır. Makalemizde günümüz Orta Asya sınırlarını kapsayan, Kırgızistan, Kazakistan ve Özbekistan ülkeleri içinde kendi faaliyetleri sürdüren Nakşibendi tarikatının Hüseyniyye kolunun SCCB dönemi ve bağımsızlık sonrası faaliyetleri ile ilgili bilgi verilmiştir. Tarikat mensuplarının ilgisinin mürşitlerin iki ülke arasında ve sınıra yakın konumları itibarı ile üç ülke arasında çeşitlililk arzettiği gözlemlenmiştir.