Kurgusal Fizyonominin Şarkî Aynaları: Batı-dışı Modernite ve Modern Türk Romanı Üzerinde Bilişsel Bir Kültür Çözümlemesi

Abstract

Insan yuzu ve bedeni eski caglardan bu yana derin anlamlarin toplandigi sirli bir levha olarak gorulmustur. Dogu’da ilm-i sima, Bati’da fizyonomi bunyesinde gerceklestirilen arastirmalar, yirminci yuzyilin ikinci yarisindan itibaren kultur calismalariyla birlikte yeni bir ivme kazanir. Fizyonomi, son yillarda insan yuzu ve bedenini kulturel kodlarin biriktigi simgesel bir alan olarak ele almakta, roman da karakter fizyonomisi uzerinden bu simgelerin cozumlendigi bir alana karsilik gelmektedir. Arastirmanin amaci, Bati-disi bir modernite olarak Turk modernlesmesinin fizyonomisini ortaya koymak ve Turk romaninda bilgi ve varlik sorunsallarinin ele alinisini karakterlerin yuz ve beden gorunumleri uzerinden cozumlemektir. Halit Ziya’nin Mai ve Siyah ile Ask-i Memnu romanlari uzerinde Foucault’nun tarihsel a priori ve arsiv kavramlari uzerinden gerceklestirdigimiz yakin okumalar, adi gecen romanlarda karakterlerin yuz ve beden bicimlerinin yeni bir epistemolojinin habercisi oldugunu ortaya koymustur. Diger yandan Peyami Safa’nin Yalniziz ve Matmazel Noraliya’nin Koltugu adli romanlarinda Daryush Shayegan’in ontolojik kopus kavrami uzerinden gerceklestirdigimiz yakin okumalar, Safa’nin varlik sorunsalini ele alirken, kurguladigi karakterlerin yuz ve bedenlerini kulturel birer simge alani olarak tasarladigini gostermistir. Sozu edilen yakin okumalar sayesinde anlasilmistir ki Turk Modernlesmesinin Bati-disi bir epistemoloji ve ontolojiden kaynaklandigini ve yine kendine has bir bilgi ve varlik cizgisinde ilerledigini ortaya koyabilmek icin, karakter fizyonomisinin incelenmesi buyuk onem tasimaktadir.