TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİMİNDE KÜLTÜRÜN SESSİZ BİR GÖSTERGESİ: BEDEN DİLİ

Abstract

Yabancı dil öğretiminde beden dilinin kullanımı toplumsal, kültürel ve iletişimsel işleve sahiptir. Kişi hangi amaçla (kamu alanı, mesleki alan, özel alan, eğitim alanı) dil öğreniyorsa öğrensin anlatmak ve anlaşılmak için beden dilinin göstergelerine ihtiyaç duyar. Bedenin sınırları iyi bilindiği zaman etkili bir iletişim gerçekleşmiş olur. Kişiler arasındaki anlamlı ve/ya anlamsız susuşlarda beden dili devreye girer ve insanların iç dünyasını yansıtır. İletişim ortamlarındaki temas sadece fiziksel anlamda değil, düşünsel anlamda da gerçekleşir. Dil, farklı toplum ve kültürlerden gelen insanların buluşmalarını sağlar. Beden dili kullanımları, evrensel nitelik taşıdığı gibi kültürün göstergesi hâline de gelebilmektedir. Jest ya da mimiklerdeki kültürel farklılaşmaların artması anlam ve niyetin çeşitlenmesine neden olur. Bu durum hem öğretici hem de öğreniciler için farklı mesajlar doğurarak yanlış anlamalara yol açar. Yaşamın her yerinde kullanılan beden dili, toplumun gerçekliğini ve ironilerini (dizi, film, tiyatro vb.) anlatır. Dil öğrenicilerinin hedef dilin dünyasında beden dili ipuçlarına hâkim olması ve içinde var olduğu dünyayla ilgili karşılaştırmalar yapması kültüre ilişkin ilgiyi arttırdığı gibi iletişimin etkin kılınmasını sağlar. İçinde yaşadığımız ülkenin sıcak ve soğuk iklime sahip olması bile insanın beden diline yansıdığı göz önünde bulundurulduğunda iletişim ortamlarına sunacağı katkı göz ardı edilemez. Bu çalışmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde beden dilinin işlevselliğini sorgulamak, kültürlerarası beden dili farklılıklarını incelemek ve dil becerilerine ilişkin beden dili kullanımlarına dair etkinliklere yer vermektir. Araştırmada yaygın olarak tercih edilen nitel araştırma yöntemlerinden ‘’doküman incelemesi’’ kullanılmıştır. Elde edilen bulgular ışığında beden dilinin kültürü tanımada, motivasyonu ve etkileşimi arttırmada, sözcük öğretiminde, dil becerilerin gelişiminde etkili olduğu tespit edilirken sadece beden dilini kullanmanın tek başına yeterli olmadığı görülmüştür. Bu durum, yaşayan dilin sözlü ve sözsüz uyaranlarla geliştiği düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Çalışmada Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin iletişim ortamlarında yaşadığı beden dili yanılgıları hakkında görüşleri alınabileceği, çeşitli duygu durumlarını barındıran deyimlerin beden dilinden yararlanılarak öğretilebileceği önerileri sunulmuştur. Araştırmanın Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanında çalışan öğreticilere, bundan sonra yapılacak çalışmalara faydalı olabileceği umulmaktadır.