Birinci Dünya Savaşında Mimarlık Yapmak: Vedad (Tek) Bey’in Harbiye Nezareti’ne Bağlı Çalışmaları

Abstract

Mehmed Vedad (Tek) Bey, verimli kariyeri boyunca pek cok onemli gorev ustlenmistir. Bunlar arasinda Harbiye Nezareti mimarligi da bulunmaktadir. Soz konusu gorev, I. Dunya Savasi yillarina denk gelmesi bakimindan dikkat cekicidir. Vedad Bey’in kariyerindeki bu donem, herhangi bir detayli arastirmaya konu olmamistir. Bu makale, Vedad Bey’in Harbiye Nezareti mimarligi doneminde hazirladigi projelere ve ustlendigi gorevin kapsamini aydinlatmaya odaklanmaktadir. 1915-1918 yillari arasinda Vedad Bey’in Seyr-i Sefain Idaresi icin cesitli projeler hazirladigi, onceki calismalarda tespit edilmistir. Bunlardan Moda Iskelesi, Haydarpasa Iskelesi ve Seyr-i Sefain Acentesi insa edilirken, Kadikoy Iskelesi tasarim asamasinda kalmistir. Vedad Bey’in Harbiye Nezareti icin 1915- 1916 yillarinda hazirladigi “ucuncu sinif istasyon” projesi, bu arastirma kapsaminda tespit edilmis olup, makalede detaylica incelenmistir. Milli Mimari uslubunun sade bir ornegi olarak tasarlanmis istasyon binasinin, Ankara-Erzurum arasinda insa edilmek istenen demiryoluyla iliskili bir proje oldugu anlasilmaktadir. Incelenen bir baska ornek, 1915 yilinda insa edilmis olan Enver Pasa Kosku’dur. Bu yapi, yuvarlak kemerli ve iyonik sutun baslikli girisiyle donemin mimari modasindan uzaklasmasi bakimindan dikkat cekicidir. Vedad Bey’in Harbiye Nezareti’ndeki gorevi kapsaminda gerceklestirdigi tespit edilen diger iki faaliyet, Veliefendi Hipodromu icin kapsamli bir proje hazirlamasi ve Batum’a giderek ordunun mimari ihtiyaclarini uzerine calismasidir. 1914 yilinda hazirlanan bir askeri mimarlik el kitabina da katki sundugu dusunulmektedir. Bu sebeple soz konusu kitaptaki mimari cizimlerin uslup ozellikleri, kisaca ele alinmistir.